Contemporaire magie

Veel mensen realiseren zich niet dat er in deze dagen ook heel veel magie wordt bedreven. Men realiseert zich wel dat gelofte formules, eedsformules, bepaalde rituele plechtigheden eigenlijk onder magie behoren, maar men denkt er verder niet over na, omdat het in het leven is ingewoekerd. Er zijn een aantal feiten die men de laatste tijd over het hoofd heeft gezien. Eén ervan is wel, dat in deze dagen steeds meer mensen gebruikmaken van bepaalde spreuken en leuzen.

Deze spreuken en leuzen zijn dan niet in overeenstemming met de feiten en de werkelijkheid, maar dat is ook niet belangrijk. Het gaat namelijk om de emoties die ze losmaken, want emoties geven de resultaten die men wil heb­ben.

Dit is precies hetzelfde bij gewone magie of bij rituele magie: wij ge­bruiken bepaalde geluiden om daarmee een emotie te wekken waardoor het mogelijk wordt paranormale of niet redelijke verschijnselen te veroorzaken.

Dit gebeurt overal. Eigenlijk is reclame dus ook een soort magie. Tele­visie is in vele gevallen eveneens een vorm van magie en zo kunnen we doorgaan. Ik wil u niet in het bijzonder daarop wijzen, maar wel op een paar andere aspecten.

Wij hebben de laatste tijd erg veel te maken met sterke groeperingen, die onder elkaar een zekere wereldorde bepalen en aan de hand daarvan leven en reageren. Ze doen feitelijk hetzelfde als de heksen in de oude tijd. Ze gaan uit van een specifieke kennis die ze bezitten. Ze vereren een eigen beeld van goddelijkheid of juistheid en ze zijn bereid om met alle middelen dat beeld waar te maken. Daarvoor zetten zij ook zichzelf in.

De oude magische riten zijn langzamerhand omgezet in moderne. Een aardig voorbeeld daarvan is: er zijn tegenwoordig een aantal christelijke sekten die bloedoffers brengen, zij het in het diepste geheim. Deze bloedoffers stellen dan over het algemeen Christus voor. Vandaar dat lammetjes de voorkeur genieten, maar men wil ook nog wel eens een kip of een konijn offeren. In deze kleine gemeenschappen wordt het bloed als reinigingsmiddel gebruikt.

Het wonderlijke is dat door dit gebeuren de mensen in een toestand van verrukking geraken. Ze maken een soort trip. In deze trip ontvangen ze boodschappen, die worden gezien als reële profetieën, een direct in­grijpen van God en de H. Geest en worden omgezet in de praktijk. Dit kan de meest krankzinnige gevolgen hebben. Het kan bv. betekenen dat iemand zegt: Wij zijn wel getrouwd, maar mijn vrouw moet voortaan met die andere man meegaan. Of dat men zegt: Ik heb een auto, maar die mag ik niet meer gebruiken. Die moet ik daar en daar neerzetten en ik mag er niet meer naar omkijken. Dergelijke vreemde dingen komen voor.

Wat de basis van deze vorm van magie is, is duidelijk. Het is datgene wat wij eigenlijk in vele christelijke gemeenschappen terugvinden: een poging om een persoonlijke verlossing direct te beleven en in deze beleving gelijktijdig los te komen van de wereld en boven de wereld te staan.

Ook wat men spiritisme noemt, zou men moderne of contemporaire ma­gie kunnen noemen. En daaronder valt zeker de wijze waarop de astrologie in bepaalde gevallen wordt toegepast.

Als ik astrologie gebruik, dan ga ik uit van bepaalde kosmische wet­ten en krachten, die niet wetenschappelijk bekend zijn of worden erkend. Als ik mijn gedrag daarop baseer, dan is dat op zichzelf al belangrijk, maar als ik daarbij mijn gedrag bovendien laat leiden door de personificatie van een bepaald aspect, zoals bv. de wassende maan wel wordt aan­gesproken als Isis en dan als een oude godin van natuurkracht wordt vereerd, dan wordt ook duidelijk dat deze astrologie en horoscopie soms be­paalde nevenverschijnselen vertonen waardoor ze direct magisch worden. Het wonderlijke is dat deze magie in vele gevallen werkt.

Waar de offersmagie, die ik het eerst aanstipte, als een soort inner­lijke beleving een trip betekent, een gevoeligheid voor een andere wereld, misschien ook wel het ontvangen van boodschappen uit die andere wereld, zo zal deze wijze van werken met de horoscopie voor de mensen vaak een direct contact betekenen met o.m. het astrale gebied. Ze geeft de mogelijk­heid om bepaalde krachten uit te zenden naar andere mensen op aarde of aan anderen bepaalde krachten te ontnemen. Deze vorm van projectie komt erg veel voor o.m. in Frankrijk en andere zuidelijke landen. Soms wordt het vermomd in een religieus gewaad en dan vinden we het veel in de landen van Zuid-Amerika.

Hoe men dit alles wil verklaren en vertalen doet eigenlijk weinig ter zake. Per slot van rekening, of de heksen nu dansen in Engeland of dat de Eskimo’s dansen om de zalm te roepen zoals in het noorden van Canada gebeurt, maakt niet zoveel verschil uit als u denkt. Wat is er met deze moderne magie aan de hand? Veel mensen ontdekken dat hun leven onvolledig is. Deze onvolledigheid moet gevuld worden. Men kan dat doen met waan en illusies, maar men kan ook proberen een groter rapport te verkrijgen met de natuur rondom. De eenheid met de natuur, uitgedrukt op vele verschillende manieren, is in deze een teruggrijpen naar het oude, de eenheid waarbij de mens de sym­bioot wordt van alle leven op aarde. Hij is niet meer de tegenstander. Als hij een vis vangt en die eet, dan is dat niet om de vis te doden. Integendeel, hij bevordert gelijktijdig de kracht van de vis en de mogelijkheid voor de vissen om verder te gaan en om vruchtbaarder te zijn.

Als de heksen dansen, dan is dat heus niet alleen maar om mooi weer af te roepen of om een bepaalde crisis op te lossen. Dan is dat in zeer veel gevallen vooral om zichzelf verbonden te weten met de krachten van de natuur en in die verbondenheid ergens een onsterfelijkheid te beleven, die reeds op aarde innerlijk kan worden erkend.

Dat deze moderne magie andere vormen gaat krijgen, als we de landen van de atheïsten bezoeken, is duidelijk. Als ik mij bezighoud met landen als bv. Rusland en China, dan valt mij op dat ook daar magie wordt bedre­ven. In enkele gevallen officieel of semi-officieel, dan heet het wetenschappelijk onderzoek. In andere gevallen in China bijvoorbeeld onder het mom van kunstbeoefening. Maar in alle gevallen gaat het hier wederom om men­sen, die tezamen komend proberen een sfeer en kracht op te roepen waardoor ze ontrukt worden aan de beperking van hun wereld zoals ze die er­varen. Bij dit ontrukt zijn proberen ze inzichten of gaven te verkrijgen en hun omgeving te beïnvloeden.

Er zijn een aantal z.g. Chinese opera’s waarin lichte wijzigingen zijn aangebracht, zoals bv. ‘De overwinning der Partisanen’ (een vrije ver­taling van de titel door mij). Hierin komt een ballet voor waarin een aan­tal partizanen strijdt met een aantal regeringsmensen. Er komt een scène in voor waarin over een muur wordt gesprongen. Dit was oorspronkelijk een paar rotsblokken waartussen de buitelingen werden gemaakt (in China speelt het hele lichaam mee). Nu heeft men een soort muur gemaakt. Deze muur is zeer symbolisch. Het doet denken aan een klein segment van de Chinese Muur en hierover worden een paar buitelingen gemaakt waarbij met de vlag wordt gezwaaid. Het zwaaien met de vlag typeert niet alleen maar het zegevierend tonen ervan. De vlag maakt namelijk een horizontale en geen verticale cirkel. Het gevoel dat hierdoor bij het auditorium ontstaat is eigenaardig. Het is alsof de mensen voor een ogenblik helemaal loskomen van de wereld alsof deze sprongen hen eigenlijk vervreemden van wat ze zijn. Daardoor krijgen de daarop volgende zinsneden: “Kameraden, wij staan tezamen” etc. een geheel nieuwe betekenis. De eenheid van de men­sen onderling wordt benadrukt in plaats van de verheerlijking van het systeem.

Een dergelijke kleine wijziging heeft naar men vertelt o.a. in Tientsin en in Peking en ook in andere grote steden al heel eigenaardige ge­volgen gehad o.m. voor de wijze waarop de buurtraden gingen reageren. De mensen die het gezien hadden waren a.h.w. besmet met een gevoel van broederschap dat de zelfkritiek niet meer voorop stelde, maar integendeel de onderlinge samenwerking voorop stelde. Dit betekende een grote onafhankelijkheid van een groot aantal wijken t.a.v. de regerende figuren. Men heeft dat tekort weer opgelost. Men is met teams uit andere streken gekomen. Men heeft volksgerechtshoven gehouden in de openlucht, maar het gevoel kon niet meer geheel worden uitgebannen.

Dit is een wonderlijke vorm van moderne magie zoals die in China heeft plaatsgevonden. Maar ditzelfde gebeurt op het ogenblik over de ge­hele wereld. U denkt waarschijnlijk direct aan het avant garde toneel zo­als dit tegenwoordig door vele kleine groepen wordt gebracht. In de meeste gevallen ontbreekt daaraan juist dit typisch magische aspect. Maar er zijn groepen, die zelfs in een revue, in gewoon toneelwerk dat eigenlijk als ouderwets, als orthodox wordt beschouwd door de vele vernieuwers, enkele effecten inbouwen waardoor het geheel van betekenis verandert. De bele­ving een andere wordt en het auditorium a.h.w. een nieuwe sfeer opsnuift waardoor het in eigen denken en gevoelsleven sterk wordt beïnvloed.

Dat dergelijke dingen natuurlijk niet officieel magie heten, daar zult u zich niet over verbazen. Maar dat het een magische werking is, dat zult u wel met mij eens zijn. Je kunt de gevoelens van de mensen dus op een be­paalde manier bewerken. Je kunt ze hanteren. Ditzelfde heeft men ook ontdekt, op een andere manier overigens, bij de poging om oude rituelen te doen herleven.

De meesten van u weten dat de oude Druïden werkzaam zijn in een nieuwe orde, die in de grote plaatsen van samenkomst van een ver verleden hun plechtigheden houden. Maar wat u minder bekend zal zijn is dat op het ogenblik zowel in West- als in Oost-Duitsland een z.g. Germaanse priester­orde functioneert die niets te maken heeft met de liefhebberijen van de dikke Hermann en misschien ook niet met het geloof van Adolf zelf, maar die gewoon een poging is om terug te keren naar de heilige wouden. Dat betekent dat men terugkeert naar de essentie van levenskracht die in de natuur is gelegen, want dat was één van de geheimen van de heilige wouden der Germanen. Hier worden bepaalde dansen uitgevoerd. De meeste van de groeperingen zijn vermomd als de z.g. Freilust-Gesellschaft. Dat betekent dat ze als Adam en Eva rondwandelen, terwijl anderen ze eventueel uit de verte kunnen gadeslaan.

De riten zijn over het algemeen plantenoffers, daarnaast bepaalde vruchtbaarheidsrituelen. De werking ervan is het wekken van een sfeer van een nieuwe verbondenheid, van een totaal nieuwe benadering. Veel jon­geren beginnen daaraan deel te hebben. Het is een grote verandering, zeker in Oost-Duitsland, want daar is juist de band van de jeugdgroepen en van de jongeren zelf aanmerkelijk minder geworden in de afgelopen pe­riode.

In deze magie probeert men niet alleen de eenheid van Duitsland af te roepen, iets waarvoor men in beide delen van Duitsland altijd wel aan­dacht voor heeft, maar men probeert bovenal iets te vinden dat men lief­de of kameraadschap of verbondenheid noemt. Men wil a.h.w. doordringen tot een ‘Asenheim’ waarin alle strijd een spel wordt en de helden, elke nacht herboren, in vriendschap samen zijn ondanks de strijd. Het is een verschijnsel dat zeker de moeite waard is om het te registreren, aange­zien de invloeden daarvan op de politiek en de economie in de komende tijd steeds groter kunnen worden.

In Zwitserland is er ook een eigenaardige situatie ontstaan. Het blijkt dat de z.g. Graal- groepering (voor een deel van christelijke, zelfs van katholieke origine) thans het bestaan heeft gegeven aan wat men noemt: de Graalwachters. Deze Graalwachters hebben een zetel in Zwitser­land. Ze zijn ook verspreid over Oostenrijk, Duitsland, Italië en zelfs een deel van Frankrijk. Deze groep komt samen, herdenkt het lijden van Christus, maar vooral de Graal die hier wordt gezien als een persoon waarin de Hei­lige Geest zich openbaart. Het gaat hier om profetieën, het wekken van paranormale verschijnselen, die u eerder in een z.g. ‘donkere kamer seance’ bij spiritisten zou verwachten. Voorwerpen zweven door de lucht, de directe stem klinkt etc. Maar het meest belangrijke is altijd weer de kracht die wordt uitgestraald door degene die de Graal representeert.

Ook duivelsverering komt tegenwoordig veel voor. Opvallend is dat duivelsverering in de laatste tijd zeer sterk om zich heen grijpt in de Ver. Staten. Dit is eigenlijk iets onverwachts, want het lezen van een Zwarte Mis e.d., hoort eerder thuis in Frankrijk, Engeland, Roemenië dan in een land als de Ver. Staten waarin het christendom altijd wel een zeer bijzonder karakter heeft gehad. Naast de geheime groepen als The Knights of Colombus en dergelijke geheimzinnige groeperingen bestaat er nog een nieuwe groep die zich The Messengers of Light (Lichtbrengers) noemen. Ze zijn geen satanvereerders, maar ze proberen wel de krachten van het duister op te roepen, opdat zij met het Licht één zullen worden. Men gelooft dat op deze manier de tegenstellingen in de wereld kunnen worden opgelost. Vele eigenaardige fenomenen ontstaan hierdoor. Tevens blijkt dat sommige mensen een buitengewoon charisma (gave) verwerven tijdens deze bijeenkomsten, zodat ze een zeer grote invloed kunnen hebben op de emoties van hun omgeving. Vreemd is dat enkele schijnbaar zeer vrome politici deel zijn van dergelijke groeperingen. Het totale aantal ervan is tamelijk groot en het opvallende is de verbreiding.

Als we namelijk alleen aan de oostkust of alleen aan de westkust een groep vinden, dan kunnen we zeggen, dat is gewoon een sekte, een cultus, een verschijnsel zonder meer. Maar als we zien dat over het ge­hele land wordt teruggegrepen naar één en dezelfde methodiek, dan moet er toch wel iets aan de hand zijn, dan is hier een moderne vorm van ma­gie aan het werk, die schijnbaar de tegenstellingen wil overbruggen wel­ke de Ver. Staten zo sterk verteren.

Nu ik toch deze vormen van magie in de Ver. Staten aanstip, zal het u waarschijnlijk niet onbekend zijn dat ook de Indianen de laatste tijd zijn teruggekeerd naar hun oude en in feite magisch geloof. Hun verering van de Manitoes, hun oproepen daarvan, het gebruiken van de heilige tekens van bijstand als bv. de spin, het werken met het beeld van de zon e.d. komen steeds meer voor. De Indiaanse groeperingen staan hierin niet alleen. In vele staten, vooral in het westen van de U.S.A., hebben ook jongeren zich bij hen aangesloten, die niet behoren qua bloed tot de indiaanse stammen, maar die zich met deze inwijdingen van het oude natuurgeloof bezighouden met alle magische bíjbedoelingen: het maken van amuletten, talismans en dergelijke dingen.

Hier is iets heel anders aan de gang dan toen bepaalde vormen van duivelaanbidding eigenlijk slechts een uitvlucht waren voor mensen, die vooral door misdaad gemakkelijk wilden leven en gelijktijdig zich wilden uitleven op elk terrein. Hier is sprake van mensen, die zichzelf een grote discipline opleggen, die langere tijd doorbrengen in eenzaamheid en daarnaast gezamenlijk projecten aanpakken. Ook deze vorm van magie lijkt mij zeer interessant omdat ze in de Ver. Staten iets terugbrengt dat lange tijd weg is geweest, namelijk de verbondenheid met het land.

Opvallend is daarbij ook dat het oude begrip van de Sioux, de ade­laarsziel, weer een grote rol gaat spelen. Men gelooft dat de ziel van een mens kan uitvliegen boven de wereld als een adelaar, kan waarnemen over de gehele wereld en zelfs kan terugkeren. Men kan de goden aanroe­pen, die in de gedaante van een adelaar hulp en bijstand verlenen, zichtbaar of onzichtbaar.

Dan is het misschien hier de tijd om op te merken dat we zowel on­der de z.g. Baptisten als onder de Rooms Katholieken in de laatste tijd bepaalde groeperingen zien ontstaan, soms zelfs binnen kloosterorden en daardoor over de gehele wereld verspreid inclusief een aantal missionarissen, die hun geloof hebben omgezet in een werken met paranormale krach­ten. Het gaat hier om het verwerven van de krachten van de H. Geest en het charisma dat Jezus heeft gegeven aan de apostelen, het gaat dus om genezing, gaven van profetie en voorwetenschap.

Deze riten zijn over het algemeen een soort kerkelijke plechtigheid. Bij de Baptisten bijzonder gekenmerkt door het z.g. spreken in tongen (nvdr.: spreken in taal door de H. Geest ingegeven), dat in een zeer kleine groep plaatsvindt en daarnaast in de eenheid of broe­derschap. Bij de Rooms Katholieke sekten of groepen van deze aard is het meestal een koorzang waarin men een eenstemmig gregoriaans gebruikt en zelfs nog oudere melodieën. Het is eigenlijk een kerkdienst zonder misoffer waar de aanwezigen in een kring staan (het doet een beetje denken aan bepaalde joodse bijeenkomsten waarin de wet wordt uitgelegd) en men a.h.w. de H. Geest aanroept. Hierbij refereert men dan aan het Pinkstergebeuren. Maar het belangrijke is dat inderdaad dergelijke fenomenen zich vertonen. De groepen zijn wel gehouden deze fenomenen niet naar buiten uit te dra­gen. Dat geldt trouwens voor de meeste groeperingen.

In Afrika is er een tijdlang een vermindering geweest van de invloed. van de z.g. tovergenootschappen waarin vele medicijnmannen,, maar ook anderen, waren opgenomen. De tijd van de Luipaard-, Leeuw-, Alligatormannen of hoe ze verder ook mogen heten scheen voorbij te zijn, maar dit was ze­ker niet het geval. Het blijkt dat bepaalde genootschappen zich op dit moment werpen op het toepassen van de groene magie en daarmee proberen zelfs beïnvloedingen tot stand te brengen in de westerse wereld. Het gaat hier om de projectie van allerlei geestelijke krachten en tevens om een vorm van paranormale spionage. Men meent zich op deze manier van te voren te kunnen oriënteren over de houding van bepaalde landen en eigen optreden en argumenten daaraan te kunnen aanpassen. Het blijkt dat de krachten, die deze groepen uitstralen naar hun eigen volgelingen, de guerillastrijd in bepaalde gebieden aanmerkelijk voor hen vereenvoudigt, grotere successen mogelijk maakt en bovendien het winnen van een steeds grotere aanhang.

Wreedheid is bij deze groene magie onvermijdelijk. In enkele gevallen roept men tegenwoordig zelfs weer de Grote Slang aan. Dat is heel gevaar­lijk, want als je de Slang ziet in het vuur, dan betekent dat wel dat degene die dicht bij je zit en niet tot de broederschap behoort het bloed­offer voor de Slang moet zijn. Het aantal moorden zal in de komende tijd dan ook wel toenemen.

Dan wil ik erop wijzen dat een oude en bijna vergeten groepering bij de Hindoes eveneens weer opgang begint te maken. Vermoedelijk spreken ook hier politieke motieven bij de oprichting mee. Het wonderlijke is dat er inderdaad mensen zijn die bepaalde vormen van uittreding kennen. Het aantal herinneringen aan vorige incarnaties neemt onder de leden zeer sterk toe. De riten zelf zijn op zijn minst genomen zeer libertijns. Ze kennen bloedoffers, maar ze vereren Kali (hindoeïstische godin) niet. Het gaat niet om de dood of de vruchtbaarheid die wordt vereerd. Vereerd wordt Atman, de le­vende ziel. Men tracht a.h.w. deze kracht in zich te brengen om zo een licht te verkrijgen, een uitstraling waardoor men in staat zal zijn om de onjuistheden in de maatschappij op te lossen en gelijktijdig voor zichzelf een grotere juistheid en ook welvaart te gewinnen.

Als ik contemporaire magie overzie, dan blijkt dat ze over het alge­meen sterk wordt beïnvloed door het denken van de wetenschap. Wetenschappelijke denkbeelden zijn in vele gevallen de rationalisatie van magische bestrevingen. Typerend is verder een woordgebruik dat sterk afwijkt van hetgeen de oude magie kende, terwijl men in bepaalde riten juist terug­valt op zeer oude spreuken.

De krachten die worden opgewekt zijn voor de wereld soms gunstig, maar in de meeste gevallen zijn ze gericht op het welzijn van een enkele groep.

Contact met onze werelden (de geestelijke) wordt door vele van deze groepen wel nagestreefd, maar lang niet altijd bereikt. Het werken met mediums, in de meest verschillende vormen, is kennelijk een eigenschap van al deze groeperingen. Een van de meest wonderbaarlijke ervan is een Tibe­taanse groep, die overigens officieel ontkend wordt, welke zich nu bezig houdt met de sterke beïnvloeding van China, opdat het oude vaderland weer vrij zal worden. Hier is dus een vrijheidsstrijd omgezet in een geestelijke strijd waarin men spreekt met demonen door middel van mediums. Deze demo­nen bindt men aan bepaalde verplichtingen, die ze dan zouden moeten vol­brengen t.a.v. de bezetters en hun handlangers in het oude land dat men heeft verlaten. Het grootste gedeelte van deze magische groepering bevindt zich op het ogenblik in de richting van Nepal. Hier heb ik u een klein beeld gegeven van wat er ongeveer aan de hand is.

Maar ook wij doen in zekere zin aan magie. Als wij hier samen zijn, proberen we inderdaad een sfeer te wekken. Wij dragen niet alleen denkbeelden over, maar we proberen wel degelijk ook een invloed in u te brengen. En ook dit zou onder de hedendaagse magie gerangschikt mogen worden.

Elke mens heeft in deze tijd de mogelijkheid om veel meer energie in zich op te nemen en van zich uit te stralen dan door de band geschiedt. Het is duidelijk dat een mens die de krachten van de geest of de kracht van Atman (de Alkracht) wil gebruiken, daarvoor een bijzondere afstemming moet hebben. Deze afstemming zal in de lopende periode gericht moeten zijn op een zekere onthechtheid t.a.v. de werkelijkheid van de wereld en gelijktijdig een zeer intens betrokken zijn bij bepaalde geestelijke ontwikkelingen, aspecten of denkbeelden. Zelfs de verering van bepaalde helden of goden kan bijdragen tot een dergelijke instelling.

Wat wij doen, als wil hier werken, is u een sfeer geven, maar tevens een zo groot mogelijke vrijheid. Dit is niet zonder meer magie. Maar indien u op deze krachten of zelfs op ons een beroep doet in een aanvaarding van bovennatuurlijke vermogens en mogelijkheden, dan zult u zien dat er inderdaad werkingen uit voortkomen. Hiermee kan een tegenwicht worden gevormd op zuiver geestelijke basis tegen de meer moderne vormen van magie die ik reeds heb genoemd als radio, televisie, bepaalde vormen van voorlichting en propaganda. Ook hier probeert men een stemming te wekken, de mens emotioneel te raken. Ook hier probeert men hem in zijn denken en vooral in zijn levenskracht zodanig te conditioneren dat hij alleen in een bepaalde richting kan reageren.

Wat wij doen en wat zeer vele magische groepen over de gehele wereld doen is heus niet alleen maar een vrijheidsstrijd bevorderen of een beetje welzijn nastreven of proberen in contact met goden of demonen te ontvluchten aan de beperkingen van de wereld. Het is wel degelijk ook het richten van krachten op deze wereld. Krachten, waardoor een vrijheid wordt bevorderd. Indien wij in staat, zijn de kunstmatig opgebouwde illusies, die in deze wereld verkeerd worden gehanteerd, te vernietigen om daarvoor de vrije erkenning van desnoods eigen illusies, maar als het even kan ook van eigen innerlijke waarheid mogelijk te maken, dan hebben we iets bereikt.

Ik heb in dit onderwerp bepaalde factoren verwaarloosd. Ik heb opzettelijk niet gesproken over bepaalde genootschappen die u kent als logegenootschappen. In elke loge zijn een groot aantal verschillende gradaties. Sommige van die loges werken wel degelijk zuiver magisch. Ik wil hier herinneren aan bepaalde riten van bv. de Maçonnerie (vrijmetselarij), van bepaalde theosofen en een bepaalde werkwijze van sommige Rozenkruisers. Daar worden wel degelijk krachten opgewekt en gericht. Maar ik meen dat het te ver zou voeren om dit in het bijzonder te belichten. Daarom hoop ik dat dit onderwerp in deze vorm voor u voldoende is.