De cirkelgang

Uit de cursus ‘Groeiend bewustzijn’ (hoofdstuk 4) – januari 1980

Het leven van de mens is een cirkelgang. Ook het denken van de mens is als een cirkel. Een parlementaire spreker heeft kans gezien om in een periode van 14 tot 16 uur steeds dezelfde argumenten in andere toonaarden te herhalen en aan het einde wist iedereen net zoveel als in het begin. Dat is een parlementaire cirkelgang en die kun je misschien nog wel begrij­pen. Maar waarom zou je dat in je leven hebben?

Het is oudejaar geweest. Misschien heeft u zelfs goede voornemens gemaakt en u heeft zich zoals altijd de eerste twee dagen in het nieuwe jaar eraan gehouden. Daarna heeft u ze vergeten. Als u het goed bekijkt, dan heeft u misschien een ontregelde maag van teveel appelflappen en oliebollen eraan overgehouden. Voor de rest gaat het leven gewoon door.

Wij hebben een kunstmatig scheidingsvlak aangebracht. We hebben gezegd: het ene jaar is afgelopen, nu begint het andere. Dat had u gedacht. Het eni­ge verschil is dat sommige tarieven per 1 januari omhoog gaan. Dat is ook niets nieuws, want dat gebeurt tegenwoordig ook elk jaar. Dus als u reëel bent, zegt u: eigenlijk is het een cirkelgang en de scheidingslijn, de kern­punten die we erin aanbrengen zijn allemaal kunstmatig. Daarom vind ik dat wij over dit aspect eens nader moeten praten.

Er zijn mensen die zeggen: wij moeten het heel diepzinnig zijn. Het leven is een spiraal waarin wij steeds weer dezelfde punten en invloeden passeren in een steeds sneller tempo. Vergeet dat maar. Als je begint, dan loop je hard zodra je hebt leren lopen, maar ik zie geen A.O.W. ers door het leven hollen, ook al zeggen ze dat de tijd zo vlug gaat.

Als we zeggen: een spiraal, dan proberen we alleen duidelijk te maken dat de gebeurtenissen zich niet precies herhalen, maar dat wel dezelfde invloeden zullen optreden. Dat wil zeggen dat onze belevingen dus altijd vergelijkbaar zijn. En dat is toch gewoon een cirkeltje. Zeker, het is wel eens een beetje anders. De ene keer is het beat pop, het volgende ogenblik is het hardrock, maar eigenlijk herhaalt de situatie zich. Als we nu daar­van uitgaan, dan weten we in ieder geval waar we aan toe zijn.

Alle dingen die we hebben meegemaakt, maken we nog eens een keer mee. Op een andere manier misschien, maar onze emoties, onze reacties zijn onge­veer dezelfde. Als we onze emoties en reacties veranderen, dan blijkt de cirkel niet meer te bestaan. Met andere woorden wij zitten in een cirkel­gang omdat we onszelf niet veranderen. Maar als wij in dat cirkelgangetje voortdurend opgaan, dan hebben wij geen tijd om onszelf te veranderen.

Wat is dus de grote kunst van het leven? Wij laten de draaimolen maar draaien, wij gaan in het midden staan, kijken naar de paardjes en ook eens naar buiten, dan zien we stilstaand eindelijk ook eens een stukje van het landschap. Een draaimolen, dat vind ik ook zo’n vervelend iets. De mensen zeggen: het leven is een draaimolen en je moet de hele rit uitzitten. Voor sommigen is dat een lange rit en dan zijn ze waarschijnlijk wel doorge­zeten. Anderen brengen het verder; ze worden dan gezeten burgers. Sommigen moeten een tijdlang zitten en zijn aan de circulatie onttrokken. Maar is het leven wel zo’n draaimolen of maken wij het ervan? Is de cirkelgang waarmee we aldoor bezig zijn, die voortdurende herhaling, iets wat on­ontkoombaar is of is het iets waar wij invloed op hebben? Ik zou daarover een paar opmerkingen willen maken.

U doet altijd de dingen zoals u ze gewoon bent te doen. Er zijn mensen, die kunnen ‘s morgens gewoon niet helemaal wakker worden als ze niet eerst de krant hebben gelezen. U kent ze misschien wel. Dat zijn de ontbijttafel­krantenmensen. Andere mensen hebben het kopje koffie nodig of het eerste sigaretje, anders hoesten ze niet goed. Zo heeft ieder zijn eigen kwaliteiten. Waarom zou niet proberen om dergelijke kleine gewoonten, die op zichzelf niet zo be­langrijk zijn, zo nu en dan eens te veranderen? Lees bv. het ochtendblad pas als u ‘s avonds thuiskomt, dan kunt u veel beter genieten van alle ellende die erin staat. Steek die eerste sigaret eens niet op. En wat mij betreft, eet een keer gezond en eet een appel. En als u altijd eerst be­gint met het kopje koffie, waarom nu niet een keer een kopje thee of een glas warme melk? Verander iets in de gewoonten, een heel klein beetje maar. Als u ‘s avond altijd gewend bent om de t.v. aan te zetten, er even naar te kijken totdat het nieuws komt, met eventueel berichten over de buitenlandse arbeiders, zeg dan: ik laat de t.v. aan tot dat ene programma komt dat ik werkelijk wil zien.

Als u een dame bent en u houdt niet van sport, kanker dan eens niet als ze beginnen met ‘Loof den Here’, maar kanker nu eens gezellig over al die ruw­heid in het voetbalspel die u in Studio sport van de NOS kunt genieten. In ieder geval is dat een andere vorm van geweld dan u in de nieuwsrubrieken te zien krijgt. Als u op die manier nu eens probeert de gewoonte zo nu en dan te verschuiven, dan zult u met verbazing merken dat u veel meer kunt veranderen.

De kringloop is niet ondoorbreekbaar. Je moet gewoon eens spontaan iets anders doen. Niet alleen op zaterdag en zondag naar het concert of naar de komedie, als u dat tenminste ooit doet. En ook niet alleen op de abonnementsavonden. Dat is echt Haags. Een Hagenaar neemt zijn cultuur bij abonnement. Je hebt dan wel geen keus, maar het is goedkoper en bovendien zit je altijd met dezelfde mensen, dus je weet een beetje dat je met je eigen stand zit. ­Breek dat. Ga gewoon op een door de weekse avond. Zeg: het kan mij niet schelen of ik morgen vroeg moet beginnen, vanavond ga ik eens naar….. en dan gaat u ergens heen waar u anders niet naartoe gaat. Als u altijd de kant uit gaat van de revue en het cabaret ga dan een keer naar een balletuitvoering. Verander de zaak. Het zal u niet helemaal bevallen natuurlijk, maar op die manier breekt u met de gewoonte. De gewoonte is datgene waardoor u in de cirkel­gang blijft gaan.

In uw eigen bedrijf, in uw werk is het precies hetzelfde. Natuurlijk, u moet uw taak vervullen. Er zijn mensen die hebben een prikklok en zij ko­men het laatst binnen. Dat is de vaste prik en dan prikken ze net af voor­dat de klok zegt dat het eigenlijk te laat is. Doe dat. Je kunt er niet aan ontkomen. Maar kun je op je werk dan niet eens proberen om anders te denken dan je normaal denkt? Je behoeft het niet eens te laten merken. Kijk eens of je het niet een beetje anders kunt doen. Experimenteer eens. Als je baas daar wat van zegt, dan geef je hem groot gelijk en je doet het weer zoals je het gedaan hebt en zeg je: op de andere manier ging het toch beter. Misschien dat je je baas ook nog uit die cirkelgang kunt halen. Het zijn allemaal maar simpele dingen.

Als je eenmaal gevangen bent in een sleur en je kunt die helemaal niet meer doorbreken, dan ben je geestelijk dood. Er zijn een hoop mensen die le­ven wel, maar ze hebben geen leven. Dat kun je ook merken, want hun ogen zijn dood. Als ze je aankijken, dan zie je de triestheid van de voortdurende her­haling zich afspiegelen in het gelaat van iemand die net doet alsof hij nog druk bezig is. Die melancholie moet u vermijden.

Probeer elke keer weer variatie te brengen, hoe dan ook. U bent alleen en u eet altijd een kadetje. Doe het nu voor één keer eens anders. Ga buiten de deur eten of maak eens een keer voor uzelf een diner klaar zoals u dat voor uw liefste gast zou doen.

Waarom zou je nu alleen met z’n tweeën bij candle light dineren? Dat kun je toch ook wel in je eentje doen? En als je niet in je eentje wilt zijn, dan is er altijd wel iemand die graag ergens anders gaat dineren. Dan zoek je zo iemand eens op.

Je gaat altijd om met dezelfde vrienden en vriendinnen. Donderdags gaan we bridgen. Dat wil zeggen, dat je de kaarten neerlegt en de partner krijgt een hoop verwijten te horen, terwijl de anderen zitten te grinniken. Dat is wel reuze leuk, maar waarom zou je dat nu altijd op donderdag doen? Speel eens een keer Zwarte Piet. Dat is wel niet zo cultureel en zo beschaafd, maar je kunt er toch wel een hoop plezier mee hebben. Begrijpt u wat ik bedoel? Niet de voortdurende herhaling, zelfs niet in uw amusement, in uw ontspan­ning. Probeer daarvan los te komen.

O natuurlijk, u moet de hond uitlaten. Dat is ook zo iets. Dan zie je aarzelend de viervoeters met watersnood van boom tot boom gaan, terwijl er een blauwbekkende heer of dame achteraan slentert met een gezicht van: is het nu nog niet gebeurd. Maar als je dat toch moet doen, gun die hond ook een verzetje en ga niet altijd langs hetzelfde stukje. Misschien kun je het een beetje veranderen. Misschien kun je de hond de ene keer eens vroeg meenemen, de andere keer eens laat. Als je het zo bekijkt kun je zelfs je huisdieren gebruiken om wat variatie te brengen in de gewoonte

De cirkel van je leven kun je steeds nauwer en enger maken. Als je jong bent, ach, dan breek je er nog eens uit en dan ga je wel eens impulsief het een en ander doen, maar naarmate je ouder wordt, ben je steeds meer gebonden. O, je kunt druk bezig zijn. Je hebt mensen die zo­veel goede werken hebben te doen dat ze aan werken niet meer toekomen. Kijk bijvoorbeeld: die man heeft zijn inkomen om het goede werk te doen waar­voor hij goed wordt betaald en anderen zegt dat ze niet moeten werken, tenzij ze beter worden betaald. Probeer om dat nu vast te houden.

Zeker, de jeugd heeft het niet altijd gemakkelijk. Maar als u ouder wordt, dan wordt dat net van verplichtingen waarin u nu zit dichter, dan worden het de vaste bezoeken op de vaste dagen, dan worden het de vaste verenigingen met de vaste verplichtingen, dan worden het vaste brieven en eigenlijk is dat de eindeloze herhaling. Doorbreek ze.

Een groeiend bewustzijn zeggen de mensen. Goed. Hoe kun je een groeiend bewustzijn krijgen als je steeds naar binnen kijkt en steeds weer dezelfde dingen op dezelfde tijd doet? Dan kom je niet tot bewustwording en niet tot ontplooiing toe. Je moet juist proberen er soms doorheen te breken.

Ik weet wel, dan zeggen de mensen: dat hoort niet. Er is nooit zo’n verwijtend gezicht geweest als van de jonge man die achter een minirok aan­loopt en dan ziet dat het gezicht niet meer bij de benen past. Dat is een schrik. Maar als je dat nu zelf leuk vindt. Niet dat ik het mij in dit klimaat kan voorstellen, maar als je het leuk vindt, doe het. Trek je niets van een ander aan. Je bent niet gebonden aan hetgeen anderen van je verwach­ten. Je bent gebonden aan dat wat je zelf kunt en wilt. Dat betekent dat je steeds meer naar buiten moet kijken, dat je steeds meer moet kijken welke mo­gelijkheden er voor jou bestaan, welke ontwikkelingen op dit ogenblik voor jou interessant zijn. En al dat andere, die sleur, is dan misschien een tij­delijke achtergrond, maar beperk die dan tot het minst noodzakelijke, het on­vermijdelijke. Maar verder ook niet.

Als ik een mensenleven zie, dan doet het mij soms denken aan een salade die goed wordt opgemaakt met wijn, olie, azijn en waar bijvoegingen in komen die vervolgens staat te verleppen totdat ze oneetbaar zijn geworden als de salade op tafel komt.

U verlept zo gemakkelijk in uw mentaliteit. Er zijn mensen die eens – laten we zeggen, 10 of 50 jaar geleden, het ligt er maar aan hoe oud u zich nu vindt – zijn begonnen om iets te doen voor het milieu of voor de sociale bewustwording. Die mensen blijven bezig met het milieu en de sociale bewust­wording. Niet dat dat nodig is, maar kunnen zij niets anders meer? Die mensen raken gewoon doorrookt en doorpekeld alleen van het zout in de Rijn waarover ze 25 jaar zitten te praten. Doe er eens een beetje pe­per bij. Hou je eens bezig met iets anders.

Probeer niet altijd weer dat goede te blijven doen zonder meer. Probeer datgene te doen wat je nu op dit ogenblik eens nieuw kunt zien, eens anders kunt benaderen. Blijf niet bezig met de oude leuzen.

Werkelijk leven is een proces van steeds meer beseffen. Maar wat de meeste mensen niet begrijpen is dat het leven ook een kwestie is van je steeds weer vernieuwen. Dat is de bewustwording, dat is het groeiend be­wustzijn.

Als u maar steeds in kringetjes blijft lopen, dan wordt u hoogstens duizelig. En als u dan zegt dat die duizeligheid een hogere bewustzijns­toestand is, dan heeft u het mis, want met een halve fles jenever geeft u precies hetzelfde effect in veel kortere tijd.

U behoeft niet dizzy te worden van de sleur. Leer u eens te ont­spannen. Dat is ook zo iets heerlijks. Dit is ook het resultaat van de cirkelgang: ik doe dit, ik moet dit doen en dat doen. Die mensen kijken vooruit naar alles wat ze moeten doen. Dan zijn ze al moe van hetgeen ze al gedaan hebben en door te kijken naar wat ze nog moeten doen raken ze oververmoeid. Dat willen ze zichzelf niet toegeven, dus worden ze steeds meer gespannen om die oververmoeidheid te verdrijven. Het resultaat is dat ze overspannen worden. Als ze overspannen zijn, doen ze dingen waar ze eigenlijk beter niet aan zouden kunnen beginnen, daardoor raken ze weer helemaal van de kook. Als ze helemaal van de kook zijn, dan klappen ze in elkaar. Als ze in elkaar klappen, dan hebben ze iemand nodig (een psychiater bv.) die hun leert dat ze toch een werkelijke persoonlijkheid zijn en dan gaan ze opgeblazen opnieuw dezelfde ronde doen. Dat is kol­der, mijn beste mensen.

Die cirkelgang hebben we niet nodig. Het is: wat kan ik vandaag doen? Wat wil ik vandaag doen? Hoe kan ik wat ik vandaag doe zo benade­ren dat er toch nog weer een nieuw aspect in zit, dat er even iets anders naar voren treedt? Hoe kan ik misschien leren om een telepathisch contact ergens in te verwer­ken? Hoe kan ik leren mijn intuïtie een beetje beter te gebruiken? Hoe kan ik al de nieuwe elementen zien die elke dag met zich meebrengt? Hoe kan ik de verdoving voorkomen van de voortdurende herhaling? Dat is wat je voor een groeiend bewustzijn hard nodig hebt.

Doorbreek die eeuwige cirkelgang, die sleur. Dat behoef je heus niet te doen tegen je wil en geweten. Je hebt kansen genoeg om kleine va­rianten te brengen in die sleur zonder dat je daarbij ingaat tegen alles wat je tot nu toe waardevol hebt geacht. Dat behoef je niet te doen. Maar als je de sleur breekt, dan word je misschien beter bewust van dat­gene wat werkelijk betekenis heeft en gelijktijdig ga je beter begrijpen wat je wereld aan mogelijkheden voor je bevat. Dat is belangrijk.

De mens die zijn mogelijkheden in de wereld ziet en daarnaast beseft wat voor hem, of voor haar een innerlijke noodzaak is, zal steeds bewuster zijn contacten kunnen zoeken met de gehele kosmos en zal niet alleen maar zien wat er al geweest is.

Leef niet in uw herinneringen, leef niet morgen, leef vandaag. Maar leef vandaag dan wel zo, dat uw verwachtingen van morgen steeds zo positief mogelijk kunnen zijn.