3 december 1982
Spreken over een esoterisch onderwerp is vaak heel erg moeilijk. En wanneer ik dan denk aan alles wat mensen esoterie plegen te noemen, vraag ik mij toch wel af waar dan mee te beginnen.
De grootste waarheid doet mij denken aan een soort verdraaiing van de Tabula Smaragdina. U weet wel, die tablet die men bij een priestergraf heeft gevonden en waarop staat dat het boven zo is als beneden en omgekeerd.
Wanneer dat geheel waar zou zijn, staat jullie nog wel het één en ander te wachten na de overgang. Je bent meteen weer thuis compleet met belasting en btw. Ik zou het dan zo willen zeggen: Zo buiten zo binnen, zo binnen zo buiten. Want esoterie is uiteindelijk de reis naar jezelf toe, de trip die je maakt om te ontdekken wie je nu werkelijk bent. Want wanneer je denkt al te weten wie je bent zonder dit, bewijs je alleen maar dat je er werkelijk helemaal geen steek vanaf weet. Ik zou het als volgt willen zeggen: Er zijn feiten buiten ons. Om die feiten kun je niet heen. Wanneer iemand op je tenen trapt en je hebt nog eksterogen ook, dans je niet van vreugde, maar weet je wel degelijk dat er door iemand op de gevoelige onderdaan is getrapt. Maar dan weet je nog niet, of zo iemand dat nu per ongeluk dan wel heel opzettelijk heeft gedaan. Denk je zonder feitelijke aanleiding nu dat het per opzet gebeurd zal zijn, dan deugt er kennelijk bij jou binnenin iets niet geheel. Geef je de ander het voordeel van de twijfel, dan zit je er al veel beter voor. Denk je echter: ikzelf zou dat nooit per opzet gedaan hebben, dus zal een ander het ook wel niet doen, zo zit je werkelijk innerlijk goed. Want met dit laatste bewijs je dat je van binnen echt positief bent ingesteld en streeft naar het goede voor eenieder zover het mogelijk is.
Daarom zou ik u willen zeggen: kijk eens een beetje beter naar je wereld. Niet zoals men doet, in de hoop bestaande feiten te kunnen veranderen. Want daar doe je niet veel meer aan. Kijk nu eens hoe jij op veronderstellende wijze die wereld bekijkt, in de stijl van: “daar gaat er weer één met plukken haar in drie kleuren, dus die zal wel rotzooi geven” of: “daar gaat er weer één met zo een uitgestreken smoel. Dat zal wel een dominee zijn.” Oh, mogelijk hebt u wel gelijk. Maar wanneer u die anderen alleen maar ziet en verder niets mee te maken hebt en dan toch tot dergelijke negatieve uitspraken komt, zo is er in u toch iets dat daar parallel mee loopt.
Om het eens anders te zeggen: In zijn veronderstellingen ziet de mens de wereld die hij is. En alleen door de feiten wordt hij dan in zijn zekerheden nog soms gestoord. Er is eens een wijze man geweest – dus een geheel ander iemand dan ik – die dit heel mooi heeft geformuleerd. Hij zei dit: Wanneer God waarlijk in ons woont, zo kunnen wij niet anders dan een voortdurend buiten ons Hem ontmoeten, verwachten. Wanneer u nu even optelt hoeveel u God ontmoet hebt, zo weet u meteen wat er bij u inzit hé? Valt nog aardig tegen nietwaar. Maar dat begrijp ik best. Het was immers een soort wijsgeer die dit stelde. En wat hij bedoelde met het ontmoeten van God was dus wel heel iets anders dan de meesten bij die woorden denken. Denk maar, er komt soms wel eens een man met een baard naar je toe, doch die is hoogstens een neef van sinterklaas. Zelf is hij het nooit. Zo is het ook met God. Je kunt wel allerhande dingen ontmoeten die je aan God doen denken, maar God zelf is onvatbaar, ongrijpbaar. Ook in jezelf blijft God ongrijpbaar. De uitwerking op je is weer iets anders.
Je kunt zeggen bv. dat God een bepaalde werking is. Zoals met Mozes op de berg. Hij zat daar hoog en wel en het was donderen, net zoals in deze tijd. Toen kwam God en opeens was er een suizelende stilte; Opeens: rust. God is voor ons vrede, rust, een soort harmonie. Dat is een glimlach zonder dat je weer waarom. En ik denk zo dat u dat meer ontmoet dan u wel denkt.
Misschien kent u dat: even stilstaan in de natuur en dan opeens denken: wat is het leven eigenlijk toch mooi. Of opeens denken en voelen: wat is dat vredig. Op zelfs ogenblikken dat je even geheel niet meer denkt en alleen even zo heel warm van binnen bent, zo van tjonge, hé, gezellig. Ik denk dat je op dergelijke ogenblikken wel degelijk God ontmoet. Het klinkt wel vreemd wanneer je het zo zegt, maar volgens mij is dat toch werkelijk zo. God ontmoeten als een mannetje met een lange baard dat even met je oploopt, is allang verleden tijd. Trouwens, sinterklaas is door de kerk overgedaan aan de middenstand, dus wat dat betreft kunnen wij van die voorstellingen wel afstappen. Er is iets. Wat het precies is, nu ja, dat weten wij niet. Wat te begrijpen is. Stel u eens voor dat een oorwurm moet gaan uitmaken wat een tv-reporter is. Die weet toch ook niet wat hij daar mee aan moet? Wij staan al net zo tegenover dat grote. Ik denk zo dat wij in verhouding nog veel kleiner en onbelangrijker zijn. Dus omschrijven, erkennen is voor ons niet te doen.
Maar wij kunnen ervaren. Wij kunnen niet zeggen waarom God iets doet of wat hij zou moeten doen, ofschoon de wereld vol zit met mensen die het hem voortdurend vertellen in hun bedelen, pardon, gebeden. U kent die stijl wel: mensen die al biddende God even komen vertellen wat Hij zou moeten doen. Hoe kun je. Dat is dwaasheid. Toch zijn wij allen volgens mij nog ergens een stukje van diezelfde God ook. Ergens ben je immers deel van het levende? God is volgens mij de som en de bron van al het levende. Dus zit Hij volgens mij ook in jou. En wanneer je God ontmoet, dan voel je even iets van de evenwichtigheid die in het Geheel bestaat, ook wanneer jij die normaal niet ervaart.
Ik zou dus zeggen: Kijk maar eens in jezelf. En wanneer er in je te veel strijdigheden zijn, wanneer je ontdekt dat je te veel kruistochten aan het prediken bent, deugt er iets niet. Kijk wanneer die Peter van Amiens werkelijk een heilige was geweest, zou hij nooit hebben opgeroepen tot de kruistochten. Hij zou dan meer gedaan hebben om de mensen een beetje beter te laten leven en om mensen iets gelukkiger te maken in hun geloof, in hun benadering van het leven en hun leven zelf. Maar wist Peter veel? Die dacht: wanneer ik maar hard genoeg schreeuw, dan luisteren zij wel. En dat deden zij ook. En zo werd hij tot voorbeeld van vele mensen. Zelfs in deze tijd is hij een groot voorbeeld en heeft meer volgelingen dan zelfs Bartjens (wiskundige). Begrijpelijk: wanneer alles moet gaan volgens Bartjens kun je met statistieken e.d. niet al te veel meer rekenen, die zijn voltooid verleden. Het gevolg is dat vele rekenaars een hekel hebben aan de denkwijze van Bartjens en zijn methode alleen gebruiken, wanneer die meteen in de statistieken is onder te brengen.
Nu ja, zo is het toch ook met de mensen met neiging tot kruistochten. Zo van: “laat ons allen tezamen gaan…” U kent die typen vast wel, hun toespraken klinken ongeveer als: Mannen, broeders, kameraden. Ook jullie, meiden behoort erbij. Laat nu eens even zien wie en wat je bent. Wij leven toch uiteindelijk niet alleen maar voor een beetje inkomen en of om anderen vet te mesten. Laat ons nu eens tonen wat wij kunnen.
Ik doe een beroep op uw solidariteit met de verdrukten van deze wereld. Waarna een denkpauze volgt om na te gaan welke verdrukten passen bij de bedoelde salariseisen. U kent het wel. Je kunt het mooi vinden. Maar verschilt hun wijze van werken zoveel van die andere, waarbij de spreker plechtig beweert: De Here wil dat wij onze zonden bestrijden. De Heer wenst van ons dat wij getrouwelijk zijne wetten als neergelegd in zijn openbaringen opvolgen. En wanneer u niet weet wat te doen, kom tot dominee. Want dominee heeft geleerd hoe je het Woord moet uitleggen. Want dominee is theoloog en liegt soms nog steeds verder. Hé, jullie kennen dit soort komedie toch? Wees eerlijk. Hoe vaak betrap je jezelf er niet op, dat je zelf ook al komedie staat te spelen tegenover een ander om je wil door te zetten, zo in de stijl van: Besef dat het grote verlies dat je geleden hebt toch de wil Gods is. En je dierbare zou vast gewenst hebben dat je… Of, wij schepselen hebben ons maar bij Zijn ondoorgrondelijke wil neer te leggen. Hij zal ons helpen ons lijden te dragen. Er komt een ogenblik dat wij in Zijn Heerlijkheid elkander allen wederom mogen ontmoeten… Nou nee, dat klinkt te veel naar vakwerk, dus zo erg zult u het wel niet gemaakt hebben. Maar hoe vaak roept u niet uit tegen een ander die u even lastig wordt: Kom, stel je niet zo aan…
Ik heb in mijn tijd – nu alweer lang geleden – mensen meegemaakt die tot je zeiden: Waar maak je je druk om, een varken wordt nu eenmaal gekeeld en hoe het gebeurt is niet zo belangrijk. Maar één van hen sneed even later in zijn eigen duim en toen hij zijn eigen bloed zag, viel hij flauw. Wie zo reageert en de moeilijkheden zonder meer opzij wil dringen, zit natuurlijk goed fout. Wat er in je zit, moet naar buiten komen en je moet beseffen dat je voor anderen geen andere maatstaven moogt hanteren dan voor jezelf. Kortom, wanneer je je eigen bloed niet kunt zien, doe je er beter aan ook het bloed van andere wezens niet te vergieten.
Als je in jezelf het gevoel hebt dat de wereld je gelukkiger moet maken, begin dan eens eerst iets te doen om die wereld ook wat gelukkiger te maken. Misschien dat je dan op de duur ook gaat beseffen wat je werkelijk bent en wilt. Per slot van rekening, in de spiegel kijken, is grotendeels illusie en geen constateren van feiten. De meeste mensen die in een spiegel kijken, zien niet wat zij werkelijk zijn, maar wat zij vrezen te zijn of wat zij werkelijk toch graag zouden willen voorstellen. Zoiets van nou… Ik lijk nu toch echt op Marilyn. En dan vergeet je dat je anders bent. Alles komedie. Wij vermommen ons zo vaak, weet u. U lacht nu een beetje over al die mensjes die alles doen om te lijken op hun sportheld, beatheld, popheld enz. Denk maar aan de Beatles, zij waren nog niet populair of er kwamen overal kevers die er net zo bij wilden gaan lopen.
Neem al die dingen eens bij elkaar en kijk wat verder, dan besef je dat je door de buitenkant anders te doen schijnen, nog de binnenkant niet verandert. Wat je naar buiten toe probeert te zijn, is toch nog niet wat je werkelijk bent? Zoals je toch niet met een enkele pennenstreek of een paar woorden jezelf kunt veranderen. Trouwens, zelfs wanneer het mogelijk zou zijn jezelf werkelijk te veranderen, zou je toch werkelijk eerst eens moeten weten wat je waarlijk bent.
Voor mij is esoterie heel eenvoudig en doodgewoon, proberen erachter te komen wat je werkelijk bent. En wanneer het te moeilijk blijkt om zo maar eens zonder meer in jezelf tot de kern van eigen wezen door re dringen, kijk dan eens wat je denkt van de wereld. Want heus, alles wat jij steeds weer denkt van de wereld, geeft aan hoe diep je in jezelf bent.
Dan kom je als vanzelf ook een stapje verder. Al zullen heel wat mensen mijn betoog omschrijven als blabla en opmerken: voor mij hoeft het niet. Of zelfs toegeven dat een maskerade spelletje hen veel te leuk is om er afstand van te doen en naar de werkelijkheid te gaan zoeken. Kijk voor Klaas of Piet spelen is soms erg leuk. Wanneer u wilt, moogt u voor mij heus wel voor Sint of Piet spelen zo nu en dan, maar dan ook niet de rest van je leven met een zwarte smoel of een witte baard voort blijven lopen. Het vreemde voor mij is, dat er zoveel mensen bestaan die juist dit blijven doen. Een ogenblik van overtuiging maken zij voor zich tot een vermomming waaraan zij zich hun verdere leven krampachtig en ongeacht hetgeen het hen kost, blijven vastklampen.
Soms reageren mensen ook weer anders. Men zegt wel: diep in mij rust de enige onveranderlijke waarheid. Nu ja, wanneer je zo ver kunt komen, is dat waarschijnlijk nog de waarheid ook. Maar voor je zover bent, ben je zeker al lang aan onze kant geweest en misschien nog 20 keren teruggekeerd op aarde ook. Voor je die kern van je eigen wezen werkelijk gevonden hebt, krijg je gemeenlijk alleen al van de incarnaties het heen en weer.
Stel je van dergelijke stellingen niet al te veel voor. Wat wel mogelijk is, is een beetje beter begrijpen hoe je bent, beseffen op welke wijze je de wereld benadert. Vaak kom je al een eind op weg wanneer je maar goed gaat begrijpen hoe je jezelf vermomt.
Want datgene wat je pretendeert te zijn, zegt vaak al heel veel omtrent hetgeen je, gedreven door innerlijke waarden en verborgen drijfveren, graag werkelijk zou willen zijn. Bovendien vormt een juist besef van je pretenties een betere benadering van je werkelijkheid wanneer je maar tegenover jezelf even eerlijk durft zijn – tegenover anderen is moeilijk en komt meestal eerst veel later.
Met eens mens is het, denk ik, geestelijk bezien ongeveer als met sommige bouwdozen. Je kunt er natuurlijk een fantastische constructie mee maken, maar die zal alleen mogelijk zijn en werken wanneer je ook alle onderdelen voorradig hebt. Ontbreekt er ook maar een enkel onderdeel, dan kun je je doel, op de wijze die je je voorstelt, nooit meer geheel bereiken. Wanneer wij proberen te begrijpen wat wij innerlijk zijn, wat onze werkelijkheid is, weten wij ook wat wij eventueel nog van onszelf en streven en in wereld nog kunnen maken, zonder ook ons werkelijke ik geheel uit het oog te verliezen.
Daarom is het zo belangrijk dat je beseft wat je bent. Er zijn nogal wat mensen die proberen zichzelf op te bouwen tot heiligen, soms in een zeer minimized versie. Maar de werkelijkheid maakt duidelijk dat dezen op één of meer punten altijd weer falen. En zelfs wanneer het maar op één enkel punt is, zo zal de buitenwereld toch steeds weer ontdekken: dat is net niet helemaal echt. Door alle schone schijn glimt altijd weer de imitatie.
Iemand die volgens een bepaald model probeert heilig te worden, zal het net niet halen, terwijl diezelfde mens die uitgaat van hetgeen hij of zij werkelijk is, als vanzelf heilig zou zijn.
Volgens mij geldt voor de gehele wereld: esoterie is allereerst weten wat je werkelijk bent en dan nog de moed weten te vinden om werkelijk te zijn wat je weet te zijn. Dan ben je volgens mij in contact met een hoger geheel en kun je daaruit heel wat licht verspreiden en voor jezelf en anderen ook heel wat kracht putten. Wanneer je zeker bent in jezelf, op grond van hetgeen je beseft te zijn, heb je een deel van je wereld ook zelfs in je macht. Dan kun je zeggen: wat die maatschappij voor mij betekent en hetgeen ik binnen die maatschappij probeer te doen, pas ik aan, aan hetgeen ik ben. Ik ben dan altijd weer zeker, weet altijd wat ik moet doen. Je bereikt meer, het lijkt je dan, dat de wereld beter is voor jou.
U denkt misschien dat ik te veel naar buiten toe zit te praten. Maar wat heb je aan een besefte binnenkant als het er naar buiten niet uitkomt? Wanneer iemand mij komt vertellen dat hij God heeft ontmoet, vind ik het schitterend. Of wanneer men mij vertelt dat men lag in zijn slaapkamer en opeens bezocht werd door bv. de H. Maagd of Jezus of iemand als Napoleon die hen iets kwamen zeggen, zo zal mijn reactie altijd weer zijn: Schitterend. En wat heb je er van overgehouden? Wat is het resultaat geweest? Gek natuurlijk voor allen die denken dat esoterie vooral en mogelijk alleen naar binnen toe mogelijk is. Maar ik zeg dat dat niet kan. Als u een kokosnoot hebt, zit er van dat lekkere water in. Vraag u eens af of dit water er zou kunnen zijn zonder de noot. Er is een samenhang.
Goed, uw innerlijk en uw uiterlijk hangen samen. Die kun je nu niet van elkaar scheiden. De geest die in u woont, heeft dat lichaam werkelijk hard nodig. Of dacht u dat er één geest te vinden is die gek genoeg is om in een menselijk lichaam te kruipen wanneer dat niet hoogstnoodzakelijk is? En uw lichaam heeft de geest nodig voor een menselijk bewust bestaan. Zonder dit zou het lichaam alleen instinctief kunnen reageren zo het al zou kunnen blijven leven.
Zolang je op aarde bent, zijn lichaam en geest een eenheid. Probeer dan niet, de één van de ander af te zonderen. Begrijp dat de kern medebepalend is voor de mogelijkheden van de buitenkant en dat de ontwikkeling van de kern mogelijk wordt door die buitenkant. Haal je bv. een deel weg van de binnenkant, dan deugt de buitenkant ook niet meer. Je bent op aarde om mens te zijn, niet om alleen maar vroom te zijn. Besef dit. Zoek jezelf steeds beter te leren kennen en wijs de lessen die verschillen tussen feiten en wereldbeeld je geven, niet af.
Er is geen werkelijk verschil tussen de wereld waarin je leeft en de wereld die in je leeft. Beiden kunnen alleen bestaan in wisselwerking als functionerende eenheid zolang je op aarde bent. Houd daar dan ook rekening mee.