Jihad

16 oktober 1981

Wij zijn niet alwetend of onfeilbaar en zo te zien zijn wij de enigen niet. Denk dus zelf na. Ons onderwerp voor heden dient van actuele aard te zijn. Ik koos als titel: Jihad

Heilige Oorlog. Want al is Nederland op het ogenblik, zij het niet al te veel, onder de indruk van politiek blufpoker en daardoor een struikelend kabinet, zo is een van de belangrijkste dingen in de laatste tijd toch wel de dood van Anwar Sadat (vermoord 6-10-1981, red.)

Waarom ik hierboven dan jihad heb gezet? De jihad is niet alleen een heilige oorlog in de zin van de Koran, maar in feite gelijktijdig een naam voor een bepaalde, onredelijke motivering. En juist omdat wij met dit laatste, vaak onder de naam jihad, op het ogenblik in grote delen van de moslimwereld worden geconfronteerd, vind ik het interessant juist aangaande deze achtergronden enige opmerkingen te plaatsen.

Toen Mohammed voor het eerst de groene vaan hees en een aanval begon – samen met een aantal toen nog niet gelovige nomadenstammen – op de stad Mekka, ontstond gelijktijdig voor het eerst in dit deel van de wereld een oorlog die niet alleen te maken had met zuiver stoffelijke zaken.

U moet dit zien ongeveer als de kruistochten: degene die valt, gaat regelrecht naar de hemel. In een dergelijke krijg te vallen, is ook een grote eer, betekent grote roem. Het is niet slechts een sterven voor een goede zaak, maar eerder een verheerlijkt worden, want dit betekent heldenroem op aarde plus de eeuwige zaligheid.

Om het gebruik van de term jihad in deze dagen goed te kunnen begrijpen – daar zij volgens de Koran niet geheel juist is – dient men te beseffen dat de laatste tijd het Westen vooral de meer orthodoxe moslims – en niet alleen die van de Sharia – ernstig heeft gekwetst in hun opvattingen, rechtsgevoelens en zelfs hun gebruiken.

De plaats van de vrouw bv. is in de islam bepaald. Niet zoals men daarover in het Westen denkt, maar zij heeft wel degelijk haar geheel eigen plaats en rechten, zoals de vrouw wel degelijk ook haar eigen verantwoordelijkheden kent in de moslimwereld.

Wie de vrouw wil bevrijden, tast daarmede dan ook niet alleen de ‘rechten’ van de man aan. Het betekent gelijktijdig dat je vanuit een orthodox standpunt in feite de gehele door God gewilde kosmische orde op zijn kop probeert te zetten.

Hetzelfde geldt voor vele moderne verworvenheden. Natuurlijk, er is telefoon en men maakt daarvan ook wel gebruik. Maar toch heeft menige eenvoudige en vrome mohammedaan het gevoel dat het iets is waar je heel voorzichtig mee moet zijn. En wat te denken van zaken als film en tv. – die dan toch uiteindelijk maar afbeeldingen tonen van mensen en dieren – zaken die in de islam, zoals u zult weten, niet zijn toegestaan. Er zijn dan ook in toenemende mate spanningen tussen de verworvenheden van de westelijke wereld en de denkbeelden van de vroom en vaak zeer eenvoudig denkende islamiet.

Dit alles heeft al langere tijd gegist. U moet vooral niet denken dat dit iets van de laatste jaren is. Er is echter wel degelijk in de laatste jaren het een en ander gebeurd, waardoor de nadruk sterker dan te voren is komen te liggen op de geschillen tussen de westelijke wereld en de wereld van de islam: het zelfstandig worden van Palestina, het ontstaan van de staat Israël.

U zult nu stellen dat de Joden toch wel recht hebben op een eigen land. U hebt gelijk. Er zijn heel wat islamieten die het daarmede ook eens zijn. Maar, zo voegen zij eraan toe: dan niet op ons land. Indien de mensen van het Westen zich schuldig voelen t.a.v. de Joden, laat dezen hen dan een land geven. Maar niet op onze heilige plaatsen. Want ook voor ons is dit een heilig land. Wij hebben een moskee in Jeruzalem, die een van onze voornaamste heiligdommen is, in belangrijkheid direct volgende op het heiligdom in Mekka. Dit is onze heilige stad.

In dit land liggen voor ons vele herinneringen, tot kruisvaardersburchten toe, die ons steeds weer duidelijk maken dat de islam het best op kan nemen tegen de christelijke wereld.

En wie heeft dit alles uiteindelijk doorgezet? Zeker, de Engelsen hebben zich uit Palestina teruggetrokken, maar wie is het die de werkelijke oorzaak is voor de verdrijving van onze broeders en het ontstaan van de staat Israël? Amerika.

En daarmede hebben zij niet geheel ongelijk. Vergeet niet dat de terugtrekking van Engeland uit Palestina mede is geschied onder sterke politieke druk van de USA, terwijl de wapens van de eerste Joden grotendeels werden bezorgd door en betaald door Amerikaanse Joden. En ook nu nog is de voornaamste boosdoener in dit gebeuren Amerika dat de broeders – moslims – heeft helpen verdwijnen, hen van vele zijden de raad deed toekomen dan maar uit dit land te verdwijnen voorlopig. En hen, toen zij dit in grote getallen eenmaal gedaan hadden, mede op aandrang van hun broeders in het ware geloof – maar daaraan denkt men liever niet meer – hebben de Joden de mogelijkheid gekregen zonder veel verdere strijd het gehele gebied van het oorspronkelijke Israël te beheersen.

Nu is hun God daar meester, niet Allah. Erger nog, hun wetten, hun religie beheersen nu het leven van eenieder die daar nog leeft en niet de wetten van de islam en de Koran. Niet meer telt hier het gezag van de wetsgeleerden van de islam. Niet de uitleggers van de Koran maken uit hoe het sociale leven dient te verlopen. Dat maken nu de kenners van de Thora uit en een stelletje staatslieden, waarvan geen enkele zonder meer kan beschouwd worden als werkelijke vertegenwoordiger van de oude Palestijnse bevolking. Vanaf het ogenblik dat deze situatie ontstaat, is er sprake van een steeds en meer kenbare tegenstelling tussen islam en de rest van de wereld. En die tegenstelling groeit.

Let wel, ik geef de feiten nu weer vanuit het standpunt en de gezichtshoek van een eenvoudige moslim. Daarbij komt dat slechts weinige van de islamitische landen die eens de vluchtelingen opnamen, bereid bleken en mogelijk ook waren om de Palestijnen in hun gemeenschap op te nemen. Er zijn enkele uitzonderingen, zoals enkele van de Emiraten en bv. Jordanië. Maar de meerderheid bleef ontheemd. Geen wonder dat ook deze mensen het bestaan van de staat Israël voelen als een directe aantasting van hun persoonlijke rechten, roof van hun persoonlijke bezittingen en bovendien nog eens een aantasting van de waarden van hun geloof. Zoals de Joden bereid waren te vechten en veel te riskeren om vrije toegang te krijgen tot de Klaagmuur – en deze voortaan op hun eigen grondgebied – zo zijn vele islamieten bereid tot zeer grote offers om weer vrije toegang te krijgen tot de moskee die werd gebouwd op de grond waar eens de joodse tempel heeft gestaan en deze weer deel te weten van een islamietische staat.

Daarna stapelen de feiten zich op: Egypte wordt teruggeslagen. Ongelooflijk: een aantal mensen, vier tot tienmaal zo sterk als alles wat de Israëli in het veld kunnen brengen, worden eenvoudig teruggeslagen, ja, teruggedreven naar hun eigen land. De eer van de islam is hierdoor aangetast. Velen voelen zich hierdoor in hun eer aangetast en haten Israël feller dan voorheen.

Een haat die vooral tot uiting komt in het denken en spreken van meer orthodoxe moslims en dan nog vooral bij velen van hun leiders. Een haat die zich niet alleen maar richt tegen Israël, maar evenzeer tegen het Westen, tegen de Amerikanen die Israël helpen en volgens de begrippen van deze vaak eenvoudig denkende mensen in stand houden.

U kunt nu zeggen dat deze mohammedanen vele dingen toch wel erg verkeerd zien, dat zij toch wel kunnen beseffen dat de toespraken van hun leiders niet bepaald op feiten berusten. Maar Arabieren, en ook negers wat dat betreft, houden erg van rollende, donderende toespraken.

U hebt waarschijnlijk weinig kunnen zien, laat staan kunnen begrijpen, van hetgeen er gezegd wordt bv. op de bijeenkomsten in Iran in moskeeën en daardoor de reacties van de gelovigen ook niet kunnen begrijpen. Maar mogelijk hebt u wel beelden gezien van de samenkomsten in de kleine christelijke negerkerken in bv. New York.

Daarbij zal u opgevallen zijn op welk een vanuit het nederlandse standpunt krankzinnige wijze de gelovigen daar meeleven met hetgeen er wordt gezegd, hoe zij mee zitten te schreeuwen, zich opwinden, tot zij zelfs al dansende door de kerk beginnen te bewegen. Maar hoe overdreven en zonderling dit ook moge schijnen, zeker wanneer je naar de inhoud van de preek kijkt, het is nu eenmaal de wijze waarop deze mensen de samenkomst en al wat daarin naar voren wordt gebracht vooral emotioneel beleven. Deze mensen tonen gevoelsuitingen en een felheid van reageren die alleen in een ver verleden ooit ook in de christelijke kerken in Europa is voorgekomen.

Vaak worden er in die bijeenkomsten a.h.w. hele komedies opgevoerd, waarbij de rollen al vaststaan en men alleen niet weet wie het eerst een bepaalde rol op zal nemen. Maar dat kunnen jullie ook niet meer begrijpen.

Juist daarom is het voor velen zo duidelijk dat het recht van de islam is aangetast, is het duidelijk dat de broeders in de islam ontrecht zijn, onrechtvaardig, onjuist, worden behandeld. Daarom ziet eenieder dat zij ook nu nog wreed worden onderdrukt en veronderstelt men bij alle anders denkenden in toenemende mate een minachting voor alles wat de islam is en niet is, maar graag zou zijn: de ware leer, de grote alles bekerende macht. Zoals eens de christenen met alle middelen probeerden te zijn en mogelijk ook nu nog hopen te zijn.

Dan is het geen wonder dat hier en daar, niet volgens de regel van de Koran juist, de kreet jihad, heilige oorlog, klinkt. Je kunt wel zeggen dat dit fanatici zijn. Goed. Fanatici. Dergelijke mensen hebben altijd een brandpunt nodig, een leider. Die is er: Khomeini is een wonderlijk spel van verdeelheden in zich. Soms lijkt hij een Savonarola van de islam, dan weer is hij een Peter van Amiens, oproepende tot een kruistocht die de gehele moslimwereld wil wekken tot nieuw verzet.

U vraagt of hem dit niet om eigen macht gaat? Misschien wel. Maar denkt u dat de gewone mensen zich precies afvragen waarom iets wordt gezegd, waarom iets gebeurt? Hoevelen van u vragen zich werkelijk af waarom er op het ogenblik een kabinetscrisis is en welke achtergronden hier meespelen? Wat de gevolgen zijn?

O, zeker, u hebt zo uw eigen gedachten erover. Maar het precieze weet u niet en de meesten onder u willen dit niet eens kennen. Trouwens, wanneer de heren hun zin krijgen, zult u dit ook nooit te weten komen.

Zo gaat het daar ook. Wanneer dus zo iemand inderdaad de heilige oorlog uitroept tegen alle ketters, tegen alle mensen die zich niet houden aan de regels en wetten zoals hij die meent te mogen stellen vanuit zijn sjiitische interpretatie – ook al staat daarvan in de Koran niets te lezen – zo zullen er heel wat mensen zijn die zeggen: Ja, dat moet het zijn!

Zijn wij niet gefrustreerd? Worden onze broeders niet mishandeld? En dan gaat er een golf door de gehele wereld van de islam. Want dit beperkt zich dan heus niet alleen tot de sjiieten.

Zeker, er zijn ook daar heel wat mensen die anders denken. Denk eens aan mensen als Nasser, Sadat, vele emirs van de oliesjeikdommen, mensen als koning Hoessein. Mensen die een meer westerse opvoeding hebben gehad, mensen die niet meer verzonken zijn in een wereld waarin je ternauwernood kunt lezen, een wereld waar alles wat je niet kent voor jou een soort woestenij is en voor jou de werkelijke beschaving mogelijk de marktplaats is waar de verteller zijn verhalen voordraagt en de moskee waarin de gebeden worden gezegd en toespraken worden gehouden.

Deze mensen, deze eenvoudige mensen, worden meegesleept. Zeker, zij worden voortdurend ook geconfronteerd met westerse zaken. Maar evenzeer met vele zaken die voor hen een verloochening betekenen van de heiligheid van al waarin zij geloven en van al wat zij denken.

Eerst wanneer je dit begint te overzien, kun je ook begrijpen hoe groot de slag voor vele islamieten was toen Sadat, moedig en eerlijker dan de meeste staatslieden, besloot naar Israël te gaan. Dan ook kun je beseffen wat het betekende dat Egypte, het machtigste en sterkste broederland in de omgeving, besloot tot vredesonderhandelingen over te gaan en uiteindelijk tot vaste, maar niet alle islamitische wensen vervullende besprekingen en verdragen kwam.

Vanaf dat ogenblik begon het te gisten. Maar alles ging nog goed. Egypte had een redelijk goede economie. Het spel van Nasser met de Russen had indertijd gezorgd voor de nodige ontwikkelingen en mogelijkheden, er werden door het Westen vele investeringen gedaan. Amerikaans kapitaal begon toe te vloeien, het ging de meeste mensen steeds beter.

Dan vergeet je wel even je fanatieke denkbeelden. Want revoluties worden nooit geboren uit overvloed. Maar opeens begon overal op de wereld de economie slechter te werken. Steeds meer bronnen van welvaart dreigden weg te vallen, steeds meer mensen moesten – zoals men dit hier eufemistisch noemt – een stapje terug gaan doen. En Egypte is geen rijk olieland.

Egypte was altijd al een land, waarin een kleine bovenlaag goed leeft en een niet al te grote middenstand zich best kan redden, maar waarin de meeste mensen nog steeds leven onder omstandigheden die men hier als uiterste armoede zou betittelen, omdat men hier nog niet werkelijk weet wat honger is, of kan beseffen wat werkelijk armoede is.

Het is de eenvoudigen duidelijk: het is God zelf die het volk erop wijst dat het tegen zijn wil is dat er vrede wordt gesloten met deze westerse honden, met deze bezetters van islamitische bodem. Zij hebben daarmede wel niet gelijk, maar zo denken zij.

En dan bovendien blijkt er iemand te zijn die het hen onmogelijk wil maken hun acties en protesten zo te uiten, te voeren, dat het gehele volk met hen mee zal gaan en ondanks de leider ten oorlog zal willen trekken. Dan blijft je nog maar één enkele weg over: moord.

Anwar Sadat wordt vermoord door mensen die dit beschouwen als deel van de jihad, deel van een heilige oorlog. En u vraagt zich dan nog steeds af waarom in bepaalde landen, onder leiding van zeer linkse en zeer orthodoxe leiders, de volkeren in de straten hebben gedanst van vreugde?

Zeker, er was feest in Syrië over de dood van een vijand en zelfs Tanger, de leeuw van Afrika, feestte ondanks de gekende edelmoedigheid die men daar – indien het geen zaken zijn – kent tegenover zijn vijanden. Besef dan dat men niet de moord op Sadat zelf vierden, maar het feit dat de daad werd gewroken van een mens die volgens hun denken zijn broeders had verraden.

Deze dingen moet je begrijpen wanneer je wilt beseffen wat er zich in het nabije Oosten afspeelt. Zoals je moet begrijpen dat zeer veel van hetgeen er door de leiders daar gezegd wordt in feite grootspraak is, iets wat men zegt omdat men daardoor indruk denkt te maken.

Iemand heeft eens gezegd: “Wanneer een Arabier een luis doodt en terugkeert naar zijn stad, dan vertelt hij hoe hij de leeuw heeft overwonnen.” Zeker er is veel grootspraak. Maar de gevoelswereld, de mentaliteit die er achter schuil gaat, is daarom nog niet onecht.

Wanneer je spreekt met Islamieten, of je nu bent in Marrakesh of Aswan, Bagdad of elders, zul je steeds weer mensen ontmoeten die zeggen: “Eens komt de dag waarop wij ons zullen wreken. Dan zullen wij de Amerikanen eens even op hun nummer zetten, de Joden wegvagen en de zee in jagen. Dan kunnen zij kiezen: sterven of verdrinken.”

Zeg je dat dit niet redelijk is, dat de Joden zoveel goeds gedaan hebben en voor Noord-Afrika ook zoveel goeds zouden kunnen doen, dan haalt men de schouders op. Zeker, wat u zegt is waar. Maar hebben eens de kruisvaarders zich afgevraagd hoe groot de beschaving was van de sultanaten, hoe sterk daar de wetenschap wel was? En die was heel wat verder dan in de meeste delen van Europa. Hebben zij zich ooit afgevraagd hoe groot de ontwikkeling van de kunsten was in die gebieden? In Europa kunt u o.m. aan het Alhambra nog zien wat moorse vorsten aan kunstzinnigheid, aan levenskunst ook, bezaten.

De kruisvaarders en soldaten, de predikers, hebben – op een enkele uitzondering na misschien – zich nooit afgevraagd of zij onherstelbare vernietigingen tot stand brachten, of zij de beschaving met hun strijd voor geheel Europa en het Oosten eeuwen terug zetten. Zij kenden maar een leus: “Wij moeten het Heilig Graf bevrijden. God wil het.”

En nu roepen andere mensen uit: “Allah wil het.” En met een zelfde onnadenkendheid is men bereid om van een bloeiend land woestijn te maken, van welvaart armoede, van aangenaam leven een langzame dood. Want: “God wil het.”

En wanneer je valt in die strijd? Wat geeft dat? Je zult onmiddellijk opwaarts gaan en leven in een hemel. Je zult niet eens hoeven te gaan over het zwaard der rechtvaardigheid, maar onmiddellijk binnen gaan in de paradijstuinen, rusten langs ruisende stromen onder de schaduw van bomen, verzorgd door schone vrouwen, alles ontvangende wat men maar hebben wil. Dus wat kan je nog gebeuren?

U vraagt zich af, of zij werkelijk nog zo stom zijn om dat te geloven? En waarom niet, zolang er in uw land nog katholieken zijn die menen dat een misoffer alleen maar goed en geldig kan worden opgedragen in het Latijn? Iets wat mij ook nogal dom lijkt, maar er zijn zelfs in uw land mensen die dit nog steeds oprecht geloven.

Er zijn nu nog mensen die menen dat deze gehele maatschappij, met haar dulding en begrip voor medemensen met afwijkend gedrag, tegen alles wat er in de Bijbel staat, en dus tegen de wil van de Heer zelf, ingaat. En dat alles in uw eigen land dat toch zo beschaafd en cultureel volwassen is, nietwaar?

Wat wilt u dan van mensen die – en niet alleen misschien door de schuld van de blanken – tot 1890 geleefd hebben in een wereld van middeleeuwse waarden en begrippen, een wereld waarin slavernij het meest normale was wat er maar bestond, een wereld waarin mensenroof toegelaten werd en zelfs als verdienstelijk beschouwd werd? Een wereld die het recht van de sterkste als het belangrijkste beschouwde en waarin, zelfs nog vandaag, de heersende kasten zichzelf beschouwen als hogere wezens die welwillend neer kunnen zien op de eenvoudige boeren en burgers, die God immers geschapen heeft om hen te dienen en te eren? Een wereld, waarin het normaal is dat je mensen huurt en manipuleert, uitbuit tot je hen niet meer nodig hebt en dan wegwerpt. Wat verwacht u van de eenvoudigen die deels ook nu nog in deze wereld leven?

Juist daarom zijn kreten voor hen zo belangrijk, zeker wanneer er denkbeelden aan verbonden zijn van eindelijk meetellen, van uitverkiezing, zoals altijd reeds aan het woord jihad.

De Heilige Oorlog is niet alleen maar een oorlog omdat God het wil. Zij vormt in wezen een wanhoopskreet van degenen die erin geloven. Zij betekent een zoeken naar de erkenning van eigen persoonlijkheid, een poging om je eindelijk eens te ontworstelen aan een systeem waarin je jezelf niet meent te mogen zijn, waarin alles wat je denkt en voelt steeds weer terzijde wordt geschoven als zijnde niet zakelijk of passend bij je positie of niet dienstig voor een economisch of politiek beleid.

Ik denk dat de afstand in mentaliteit het voor het Westen erg moeilijk maakt zich werkelijk in te denken wat er zich feitelijk in dit nabije – en soms ook in het verre – Oosten afspeelt. Men wijst erop dat de Emiraten bezig zijn te moderniseren, dat zij zelfs voetbalstadions laten bouwen en kostbare tuinen hebben aangelegd waar eens alleen woestijn was. Men wijst erop dat de olielanden zo modern bouwen dat menig land zich daaraan kan spiegelen. Het is allemaal waar.

Maar ook hier heerst nog steeds de macht van de islam en spelen godsdienstige gevoelens een rol, is er sprake van een soort horigheid van de burger aan zijn heersers.

Zeker, de emirs die veel belegd hebben in het Westen en daar ook hun winsten maken, hebben er alle belang bij de vrede zo goed mogelijk te handhaven. Bovendien zijn velen van hen westers opgevoed of hebben enige tijd in westerse landen doorgebracht en beseffen wel degelijk dat zij de sterksten niet zijn en ondanks alle wapenaankopen voorlopig ook nog niet kunnen worden. Maar weten hun onderdanen dit?

Hun onderdanen die nog steeds denken dat, wanneer zij in de fantasia, een oorlogspel, met hun paarden op elkaar afstormen en hun oude geweren een keer weten af te vuren in de lucht, hiermede een indrukwekkend staaltje van krijgsmanskunst hebben gegeven. Want deze mensen denken vaak nog dat je, door zo aan te stormen tegen Israël men zonder meer in staat zal zijn gehele steden te veroveren. Dwaas, zeker! Maar zo denken nog heel wat mensen die zich door hun geestelijke leiders laten opjagen en uiteindelijk zelfs hunkeren naar een werkelijke Heilige Oorlog.

Het is een wereld vol sterke gevoelens, een wereld waarin gebrek aan inzicht in andere beschavingsvormen en samenlevingsvormen dan de eigene nog steeds een heel grote rol spelen.

Zeker. Anwar Sadat werd gedood. Maar dit is alleen maar een teken geweest, een signaal, meer niet. Een signaal dat vooral de huidige president van Egypte voortdurend in zijn dromen zal achtervolgen en hem zal brengen tot een steeds feller en scherper ingrijpen tegen elke orthodoxe groep. Maar juist daardoor zal hij hen bewijzen dat hij een vijand is, dat een jihad ook onder het volk van Egypte noodzakelijk is, om eindelijk dit volk te bevrijden van de goddelozen die aan de macht zijn.

Misschien kunt u dit alles niet begrijpen, mogelijk ook enigszins wel. Maar eerst wanneer je dit alles gaat begrijpen, weet je hoe de zaken in feite liggen, weet je hoe de mogelijke samenhangen zijn.

Laat mij u een voorbeeld geven. U komt om zaken te doen in de een of andere arabische staat. Men zal u gastvrij en hoffelijk ontvangen. Maar degene die u wilt spreken is er niet. U kunt mogelijk meerdere malen een afspraak maken en steeds weer is hij er niet. Want hij kan niet doen wat u zou verlangen en weet nog niet hoe hij het anders kan regelen. Hij wil zijn aanzien niet verliezen, u niet teleurstellen en dus is hij er niet. U denkt dan al snel dat u hier te maken hebt met een onbetrouwbare man, u hebt alleen te maken met iemand die maar niet kan begrijpen dat het voor u aangenamer en beter is een keer een ‘neen’ te moeten horen, dan steeds weer vertroost te worden met een ‘mogelijk later’.

Hoe dat kan ontstaan? Om u een voorbeeld te geven: er zijn staten die in feite op een wel heel sterk socialistische basis georganiseerd zijn – onder de islam wel te verstaan. De kans is groot dat degenen die eens met u zaken hebben gedaan nu op ministeries zitten en het aankoop- en verdelingsbeleid van het land bepalen.

Nu echter hebben zij geen haast. Waarom zouden zij ook? Zij hebben hun rang, hun inkomen, hun belangrijkheid. En wanneer er niet erg veel tegenover staat, waarom zouden zij zich dan nog inspannen? En waarom hun relaties laten merken dat zij niet alles kunnen? Het is immers de wil van God dat alles gaat zoals het gaat.

Stel niemand teleur die ooit belangrijk voor je kan zijn, doe wat je kunt voor mensen die je sympathiek zijn, maar zorg dat je niet ingaat tegen je meesters, blijf trouw aan het geloof – zeker zolang anderen je kunnen zien – en de wetten van de islam volgende, kun je waardig oud worden en verder is er niets aan de hand.

De westerling zal dan vaak zeggen dat je met die mensen haast geen zaken kunt doen. Maar dat komt omdat men elkaar niet voldoende begrijpt, omdat men geen inzicht heeft in de gang van zaken. Er zijn wel degelijk mensen die wel contact krijgen. Die ook zaken, soms zelfs hele goede, doen met die mensen, ook al worden die zelden in kantoren werkelijk afgesloten en speelt gezelligheid en gastvriendschap een grote rol. En die mensen ontdekken dan ook al snel dat een islamiet die je werkelijk heeft aanvaard, die zich waarlijk en eerlijk tot je vriend heeft verklaard, ook je vriend zal zijn tot aan de dood.

De anderen beseffen echter niet dat de hoffelijkheid waarmede men ontvangen wordt voor de betrokkenen eerder een eerbetoon aan eigen adel en belangrijkheid betekent, dan een erkenning van de belangrijkheid van degene die ontvangen wordt.

Tja, wat moet je als westerling met die landen? Toch zijn het die landen die min of meer openlijk Amerika hebben uitgeroepen tot de grote vijand. U ziet het mogelijk anders, maar daar redeneren velen nu als volgt:

Amerika heeft op het ogenblik de grootste invloed in die gebieden die niet handelen volgens de wetten en regels die wij, al broeders in de islam, juist achten. Daarom is dit land onze eerste vijand, samen met Rusland. Zeker, je kunt die landen en hun invloed gebruiken, maar je moet je nooit werkelijk door hen laten overheersen. En wanneer de Chinezen hier invloed zoeken, zijn zij welkom, laat ze maar komen, laat hen ons maar helpen opdat wij machtiger zullen worden.

Want wanneer het erop aankomt zullen Rusland, Amerika en China elkaar wel uitroeien. Maar wij, de uitverkorenen van de enig ware God, zullen voortleven. Dwaas misschien, maar zo denken zij. Zij menen eerlijk en oprecht, de eenvoudige mensen, dat men niets beters zou kunnen doen dan Amerika en Rusland elkaar uit laten roeien en alles wat over is, zoals Europa, dan bekeren tot de islam. Waarmede men wat dit betreft op precies hetzelfde peil staat als de kruisvaarders van eens. Een bende vrome, door godsdienst gedreven dieven die zich rijk stalen aan de volkeren die zij wilden bekeren of verslaan.

En met dit alles komt ook begrip voor hetgeen het probleem is van deze tijd. Het probleem is niet de dood van Anwar Sadat of de mogelijke schuld die Begin mede heeft aan die dood door het de man onmogelijk te maken met een groot resultaat voor de dag te komen, zodat hij kon wijzen op hetgeen hij voor de islam bereikt had: de Palestijnen krijgen weer een eigen gebied. Zeker, ook dit alles heeft ermee te maken. Maar het werkelijke probleem is wel dat een werkelijk onderontwikkeld gebied – al mag je dat niet hardop zeggen – een gebied is van mensen die nog steeds een geheel eigen wijze van leven en denken hebben. Mensen voor wie de gevoelswereld ontstellend veel belangrijker is dan men zich in Holland kan voorstellen en die gevoelswereld ook in hun dagelijkse leven vaak laten overheersen.

En natuurlijk het feit dat deze mensen meer en meer de behoefte voelen aan de wereld eindelijk eens duidelijk te maken wie en wat zij zijn. Zij willen duidelijk maken dat zij, de Algerijnen, Tunesiërs of wat dat betreft de Syriërs, de Egyptenaren, de Turken, zelfs een deel van de Libanezen, tenminste uw gelijke zijn in alle opzichten en uw meerdere door het feit dat zij wel, u niet, het ware geloof hebben. Daarom zijn zovelen vatbaar voor de lokroep van een jihad.

Daarom ook kennen die mensen wetten die voor u eenvoudig niet te begrijpen zijn, wetten van wraak en weerwraak die voor hen belangrijker zijn dan het leven zelf.

Daarom ook confronteren zij u in de komende jaren met een van de problemen die er voor u kan bestaan: mensen die volkomen bereid zijn in een Heilige Oorlog ten onder te gaan, mits men de wettelijke wereld maar kan vernietigen of onderwerpen. Zelfs indien het woord ‘jihad’ niet betekent dat zij dit werkelijk ooit zullen kunnen bereiken, zo is voor grote massa’s dit alles al motivering genoeg.

Daarom zal het binnenkort wel weer komen tot aanslagen in en aanvallen op Israël, tenzij in korte tijd Israël zoveel toegeeft dat hierdoor althans tijdelijk enige rust weerkeert. En let wel: zelfs de meest beschaafden en westers georiënteerden in alle landen die ik u noemde en andere zijn als moslim niet geheel vrij van de beïnvloeding die kan ontstaan door een jihad, vooral wanneer deze ook maar enig voordeel of enige winst schijnt te beloven.

Een van deze beschaafde en als diplomaat geachte mensen heeft nog kort geleden opgemerkt: “Israël verslaan, kunnen wij nu nog niet. En onze kinderen zullen dit mogelijk ook niet kunnen. Maar onze kindskinderen zullen onze opzet in een heilige oorlog voltooien tot er geen Jood meer over is op de grond van onze vaderen.”

Onredelijk? Mogelijk. Maar dit is hun gevoel van superioriteit; menselijk genoeg. Ook al drukken zij het iets praktischer en plastischer uit dan bepaalde sekten die luidkeels verkondigen dat u zich bij hen kunt voegen in de zaal van het koninkrijk, ofwel sterven en ter helle varen. Want het einde der tijden is nabij.

Hier tref je precies dezelfde mentaliteit, dezelfde beslotenheid van de groep, dezelfde doofheid voor alle argumenten die niet passen bij hun vooropgestelde waarheid.

Onderling spreekt men niet luid van jihad, omdat men immers niet met heidenen te doen heeft en dus ook niemand behoeft te bekeren, maar alleen verraders hoeft te bestraffen. Maar zelfs dan zal men bij een strijd tegen een te sterke vijand de heilige oorlog aanhalen als stimulans voor  de strijders.

Het oplossen van alle problemen die hieruit voortvloeien, zal niet zo eenvoudig zijn. Vergeet niet dat het volk uiteindelijk zelfs staatslieden kan dwingen een bepaalde richting in te slaan of gedood te worden. Waarbij komt dat landen uit zowel het oostelijke als het westelijke blok vele landen met de modernste wapens voorzien en mensen opleiden die zo dadelijk misschien met behulp van die wapens op zullen trekken om een einde te maken aan alle westelijke belangen in die landen.

Wanneer u dit alles werkelijk begrepen heeft, zult u kunnen  zeggen: ik besef waarom Anwar Sadat werd vermoord. Ik besef dat het niet zozeer een kleine kliek was – zoals men ons voorhoudt – die hieraan schuldig is, maar dat de daad van deze mensen alleen een uitvloeisel is van een beweging die zich als een soort schimmel steeds verder uitbreidt door de moslimwereld en steeds meer mensen weet te activeren, tot zij bereid zijn alles te doen en desnoods te sterven voor het ware geloof, maar niet meer bereid zijn zich te onderwerpen aan de meerwaardigheid die het Westen, gepretendeerd of reëel, ten aanzien van hen schijnt te bezitten De enige hoop van het Westen is en blijft de mogelijkheid dat de wreedheden van de geloofsverkondigers de meer liberaal ingestelde moslims tot algemeen verzet zullen brengen voor ook zij meegesleurd worden in de monomanie van een jihad.

• Is de huidige oorlog tussen Iran en Irak dan niet erg frustrerend voor de gehele islamitische wereld?

Zeker niet. Ik moet u dan nog iets over die mentaliteit vertellen. In vroeger jaren was het gebruikelijk dat nomadenstammen onderling oorlogen voerden. Er werd gevochten om waterplaatsen en weidegronden. Het waren vaak heilloze oorlogen met in verhouding zeer veel slachtoffers.

Kwam er echter een vijand van buitenaf – zelfs Egypte is Turks geweest gedurende een langere tijd en de Turken hebben dit ondervonden – dan vormden diezelfde vijanden opeens een eenheid. Dan waren het opeens niet meer de Hadeischin die met de Benichou in oorlog waren, maar nomaden die de turkse soldaten wel even mores zouden leren.

Voor de islamiet is deze oorlog begrijpelijk: zij gaat om grondgebied. Hierbij telt dat dit grondgebied – enkele eilanden – werd afgestaan aan de sjah. Deze is verdreven en gestorven. Dat betekent volgens bepaalde mohammedaanse wetgeleerden dat dit verdrag, dat met hem persoonlijk was gesloten, volgens hen nu niet meer geldig is.

Men kon dus het gebied terugeisen. Dit werd geweigerd, er werd ook geen vergoeding aangeboden of een nieuw verdrag gesloten – onder meer door de stemming in Iran die stelde: wij hebben de macht, de ware leer en een geslaagde revolutie, dus zullen wij onze rechten wel even waar maken.

M.a.w.: dit is een volgens het geloof toegelaten onderlinge strijd; ook al heeft Khomeini hiervoor, in strijd met alle leringen van de Koran, het woord jihad gebruikt. Maar zodra het gaat tegen een gemeenschappelijke vijand zult u zien dat snel een voorlopige vrede wordt gesloten, waarna Iran en Irak gezamenlijk oprukken. Om zodra de strijd beëindigd is – zij het ten voordele of ten nadele – zo snel mogelijk de onderlinge strijd voort te zetten tot een afkoopsom is ontvangen ofwel een nieuwe overeenkomst is getroffen.

Daarom is dit alles voor de doorsnee moslim niet zo frustrerend als u mogelijk veronderstelde, al is deze broederstrijd natuurlijk voor staatslieden en politici in het islamitische blok natuurlijk wel een vervelende zaak.

Want het betekent o.m. dat je minder invloed kunt uitoefenen en de tegenpartij een beeld van verdeeldheid laat zien. Zelfs dit laatste zal men, gezien de wijze van optreden van Khomeini’s vertegenwoordigers, niet al te zeer betreuren, vrees ik. Maar voor de doorsnee moslim is deze strijd geen frustratie, maar een normaal verschijnsel.

Mogelijk zijn er onder u die zich afvragen, waarom ik niet meer heb gezegd over van Agt (voormalig minsister president van Nederland, red) en Den Uyl en hetgeen er vannacht gebeurd is. Maar zolang deze beide heren bij de zaak betrokken zijn, zou een beschouwen neerkomen op een litanie, een soort feuilleton zonder einde, waarin aflevering na aflevering dezelfde motieven worden herhaald.

Een kort commentaar dan, opdat u niet kunt beweren dat ik de zaak dood heb gezwegen. Tijdens de verkiezingen heeft men van alle kanten u keer op keer duidelijk gemaakt hoe belangrijk het was dat u zou gaan stemmen en u duidelijk zou uitspreken, zodat onmiddellijk na de verkiezingen een goed beleid zou kunnen worden gevoerd. Want dit was dringend noodzakelijk.

Degenen die u dit gezegd hebben, hebben 3 maanden nodig gehad en zelfs veel pressie – waarbij zelfs de koning betrokken was – om uiteindelijk te komen tot een kabinet. En blijkt dat deze heren volkomen bereid zijn dit Nederland, dat zo nodig daadkrachtig geregeerd moet worden, naar de maan te laten gaan, omdat zij hun lievelingsplannen niet door kunnen voeren. Waarbij komt dat geen van de standpunten van de beide partijen in het kabinet een redelijke oplossing, ook op lange duur, schijnt te bieden.

De besparingstendensen – inzichten verdedigd door het CDA en de heer van Agt – zijn reeds gewraakt, gezien het soortgelijke beleid van Margaret Thatcher die beweerde dat door een krap geld, politiek en beperking van de staatuitgaven, bezuiniging, werkgelegenheid zou ontstaan. Engeland had toen zij begon hiermede 1.000.000 werkelozen, nu zijn het er reeds 3.000.000. Maar ook de plannen van de heer Den Uyl zijn niet bepaald geslaagd. Zijn werkgelegenheidsplan gaat uit van geld dat er niet is, terwijl zijn plan om onmiddellijk een aantal arbeidsplaatsen te scheppen, gebaseerd is op het scheppen van nieuwe functies in rijksdienst en de uitbreiding van vele dienstverlenende sociale instanties – wat betekent dat de last die op het nog productief werkende deel van de bevolking komt te rusten sterk toe zou nemen. Hij denkt dit te doen door middel van vergroting van de aardgasbaten. Maar om dit waar te maken, zal hij de prijs daarvan zo hoog op moeten jagen dat het u zelfs niet meer mogelijk is zelfmoord aan de gaskraan te plegen, omdat dat eenvoudig voor een normaal mens te duur is geworden.

Wat helaas duidelijk maakt dat geen van beide partijen in het kabinet voorlopig bereid is de lessen van de praktijk ter harte te nemen. Waaraan ik alleen nog het volgende toe wil voegen: wanneer een bedrijf in soortgelijke moeilijkheden zo komen te verkeren, zo eist men – en niet ten onrechte naar ik meen – van de directe directeuren dat zij zeer slagvaardig en onmiddellijk zullen reageren op elke verandering die plaats vindt.

Ik vrees dat je een dergelijke – ook voor het land – noodzakelijke slagvaardigheid niet kunt verwachten van mensen die eerst maanden nodig hebben en veel dwang om tot elkaar te komen en dan nog enkele weken gebruiken, niet om iets te doen, maar om het volkomen met elkander oneens te worden.