31 oktober 1969
Zoals u weet, zijn wij niet alwetend of onfeilbaar. Leven doe je zelf. Dit betekent dat je in het leven uiteindelijk zelf verantwoordelijk bent voor alles wat je doet en tot stand brengt. Tevens houdt het in dat jij de verantwoordelijkheid op dit terrein van niemand anders kunt overnemen. Een der belangrijkste praktische beginselen zou dan ook moeten luiden: wees vrij, handel volgens uw beste weten in de overtuiging dat eenieder het recht heeft hetzelfde te doen. Wanneer wij van hieruit verder gaan worden de vragen die u in een lange lijst bij de aanmelding van dit onderwerp opsomde, veel eenvoudiger.
Wat zou een mens bijvoorbeeld het beste kunnen doen om nieuwe complexen en neurosen te vermijden?
Stel, ik leef, ik kan alleen instaan voor hetgeen ik zelf ben en doe. Maak je dus nooit druk over anderen, tenzij het onmiddellijk betrekking heeft op eigen leven en zijn, terwijl men in staat is – volgens eigen besef en geweten – actief te reageren. Dat wil niet zeggen dat je alle dingen niet hoeft te beseffen, maar duid aan dat je deze voor jezelf onmiddellijk moet rangschikken in de dingen waaraan je wel en waaraan je niets kunt doen. Om alles waaraan je naar je beste weten niets kunt doen, hoef je je niet druk te maken. Het onttrekt zich aan je controle. Voor al degenen die graag naar zenuwpillen grijpen – en dit meestal zelf zijn – zou ik willen aanraden: ontspan jezelf, zet alle niet terzake doende zaken opzij. Maak jezelf niet wijs dat je je toch niet kunt onttrekken. Alleen hierdoor reeds kunt u aan de patentmiddelenindustrie een belangrijke slag toebrengen. Alleen reeds door u te ontspannen eens aan iets anders denken en u niet ongerust te maken over het feit dat u niet onmiddellijk inslaapt, kunt u veelal reeds voorkomen dat u zenuwstillende en slaapverwekkende middelen van node zult hebben. Meent u, dat u weinig of geen fut hebt, zo moet u niet onmiddellijk naar stimulerende middelen grijpen, maar het eenvoudig eens gezellig even langzaamaan doen.
Zeg niet dat dit niet kan, want het kan heus wel. In dit verband zou ik ook een praktische wenk willen geven aan mensen die menen, dat zij onvervangbaar zijn. Wanneer u denkt dat u onvervangbaar bent, bent u zeer ijdel, denkt u irreëel en begrijpt u niet – of wilt u niet aanvoelen – dat het leven zonder u normaal verder zal kunnen gaan. Van anderen neemt u dit wel zonder meer aan. Het is natuurlijk niet prettig om , wanneer je in het ziekenhuis ligt, van je chef te moeten horen dat het ondanks je afwezigheid zo buitengewoon vlot gaat op kantoor.
Bedenk dat deze mogelijkheid wel degelijk bestaat. Misschien voelt u zich dan wat minder onmisbaar en hebt u niet langer het dwangbeeld dat alles op u neer komt en moet komen.
Vanzelf komt u hierdoor tot het delegeren van taken waar dit nuttig of nodig lijkt, terwijl u ook beslissingen gemakkelijker uit handen geeft en bovenal ook leert beseffen dat de eigen conditie toch eigenlijk het belangrijkste is. Het noodzakelijke werk gaat ook zonder u heus wel verder. Indien u te veel piekert en te veel van uzelf eist, is het wel zeker dat u geen werkelijk deel meer aan een taak of werkzaamheid kunt hebben. En u wilt toch zo graag belangrijk zijn?
Zorg dan dat u tenminste in staat blijft om iets te doen. Ik zou hier ook een raad willen geven aan hen, die beladen met zonde en schuldgevoelens door de wereld drentelen. Deze mensen beladen zich met de meningen van anderen. Maar u bent zelf verantwoordelijk. Niemand anders! Dit betekent dat u de verantwoordelijkheid voor eigen leven en handelen alleen kunt dragen in overeenstemming met eigen begrip en besef.
Wanneer u maar niet bewust dingen doet waarmede u het niet mee eens bent, blijft zonde en de daarmede gepaard gaande schuld vanzelf uit. Wanneer je later ontdekt dat je iets verkeerd hebt gedaan, moet je even nagaan waarom het verkeerd was of ging. Maar daarmede is de zaak dan ook afgedaan. Het verleden is afgedaan kan niet meer veranderd worden. Het gaat er alleen nog om de gevolgen van je daad zo goed mogelijk te herstellen en dergelijke fouten in de toekomst zoveel mogelijk te leren vermijden. Degene die zo reageert, heeft weinig tijd beschikbaar voor berouw. Degenen die beginnen met een akte van berouw blijken overigens veelal degenen te zijn die hopen dat anderen de gevolgen van hun fouten wel op zullen heffen.
Ik meen dat dit voor de bewustwording niet goed kan zijn, terwijl een dergelijke benadering ook psychologisch verkeerd is.
Waarmede u alweer ziet dat wanneer je een dergelijk onderwerp beschouwt, je onwillekeurig vervalt in kleinigheden. Daarin hebt u natuurlijk gelijk. U hebt trouwens altijd gelijk zolang u eerlijk blijft tegenover uzelf en u beperkt tot uzelf. Dit is essentieel voor een gezonde levenspraktijk! Onthoud daarom dat uw waarheid niet noodzakelijk die van alle anderen hoeft te zijn. Deze dingen vindt u misschien dwaas maar besef dan tevens dat hetgeen voor u reeds – of nog – dwaasheid is, voor anderen wijsheid kan zijn. Als u op deze wijze leert wat in uw denken te differentiëren, zult u ook anderen mensen veel minder snel totaal afwijzen.
Zeker, er zijn personen waarmede je niet harmonisch bent. Je vindt deze mensen bijvoorbeeld niet sympathiek. Toch moet je in het leven vaak met dergelijke mensen samenwerken. Ga dan eerst eens na, hoever de werkelijke noodzaak tot contact reikt en beperk u tot het noodzakelijke. U schakelt dan de persoonlijke gevoelens grotendeels uit en ziet in de ander en de samenwerking met de ander alleen nog de taak en de vervulling van het noodzakelijke. Dan zal de antipathie de taakvervulling niet schaden en uw leven niet beïnvloeden. Indien er geen werkelijke noodzaak bestaat tot het samenkomen en werken met iemand die u niet sympathiek vindt, kunt u beter als volgt redeneren: tussen deze mens en mijzelf is, althans op dit ogenblik – of onder deze omstandigheden – geen harmonie bereikbaar. Ik beperk mijn contact met die ander tot een minimum en trek mij hierbij niets van de ander aan.
Sommige mensen vinden deze en dergelijke regels beneden alle peil. Begrijpelijk, want het klinkt veel mooier in dergelijke gevallen te spreken over de naastenliefde. Maar degenen die zo onzelfzuchtig plegen te zalven over de liefde die men aan de naaste verschuldigd is, blijken in de praktijk vaak zeer zelfzuchtig. Wanneer deze mensen zeggen dat u uw naaste lief moet hebben als uzelf, impliceren zij meestal meteen: denk er wel om, ik ben uw naaste!
Naastenliefde is niet iets wat wij algemeen kunnen uitdragen. Trouwens, volgens de leer van Jezus, is naastenliefde niet iets wat je onbeperkt en voor eenieder mens hoeft te gevoelen. Denk aan de gelijkenis van de barmhartige Samaritaan. Hierin wordt het begrip naastenliefde behandeld. Volgens Jezus zijn de priesters die zich niet met bloed wensen te verontreinigen of de levieten die teveel haast hebben om tijdig in de tempel te komen, niet de naasten van degene die door rovers werd overvallen. Kennelijk was van alle genoemden alleen de Samaritaan, die hulp verleende, de naaste. De reden is kennelijk dat alleen de Samaritaan zijn verplichtingen ten opzichte van de gewonde erkent. Met andere woorden: uw naaste is niet iedereen, maar degene die een menselijke relatie met u erkent en bereid is ook voor zich daaruit consequenties te trekken. Zo wordt ook dit punt veel eenvoudiger. Het is geen vaag liefdevol omarmen van een gehele wereld, maar een erkennen van menselijke contacten.
Wanneer iemand iets voor u over heeft, u iets zegt, of wanneer het noodzakelijk is iets voor u doet, is het niet meer dan logisch dat u in deze mens uw naaste ziet. Wanneer iemand komt en alleen tegen rijke vergoeding iets voor u wil doen is hij uw naaste niet.
Het heeft weinig zin, dat men zich kwelt met zijn tekortschieten in naastenliefde ten opzichte van de gehele wereld. Op de duur wordt naastenliefde eerder een filosofisch begrip en gaan wij wel beseffen dat wij deel zijn van een geheel, zodat de ‘naaste’, die wij erkennen, eigenlijk niets anders is dan een beseffen van de reflectie van het totale of het goddelijke zoals wij deze ook in onszelf dragen. Als je nog niet zover bent kan niemand van je eisen dat je de praktijk van je leven toch reeds hierop baseert. Niemand zal zich in het hoofd halen de kinderen die in een kleuterklasje zitten, vragen te gaan stellen over de theorema’s van hogere mathematica en meetkunde, hen straffende wanneer zij geen juist antwoord weten. Dat zou dwaas zijn Moeten wij dan dergelijke eisen stellen ten aanzien van een mens die, ondanks zijn vermogen de essentie van bepaalde filosofieën misschien enigszins te begrijpen, in de praktijk nog niet in staat is daarmede te werken?
Een erkennen van eigen leven en leefwijze betekent in de praktijk mede dat je beseft, waar en hoezeer je beperkt bent. De beperking ligt in je mogelijkheden. Indien je nu maar niet probeert anderen een soortgelijke beperktheid op te leggen of veronderstellen dat al hetgeen voor jou mogelijk is, ook voor anderen mogelijk zou zijn, kun je het leven ondanks je beperkingen, zeer wel aanvaarden en gelukkig zijn. Over- en onderschat uw medemensen niet, meen niet dat men u maar heeft te begrijpen. Anders gaat het u als de professor die voor een vereniging van huisvrouwen sprak en het had over oplossingen van colloïde vormen van natrium. In wezen had hij het over de vormen van zout en de verschillende wijzen waarop het voorkomt en gebruikt kan worden. Hij nam aan dat men hem maar had te volgen. Het was goed dat iemand de professor aan het einde dankte voor het vele wat hij over zout had verteld. Toen had nog wel niemand hem begrepen, maar iedereen wist tenminste dat het over zout ging. Wij moeten niet zonder meer aannemen dat een ander begrijpt, wat wij bedoelen, of zonder meer onze gedachtegangen kan volgen. Altijd weer moeten wij nagaan wat de ander kan begrijpen. Eerst wanneer wij dit weten kunnen wij misschien de ander benaderen op een wijze die begrip wekt.
Ga bij contacten met anderen nooit zonder meer van jezelf uit. Er zijn vele goede zielen in deze wereld, die alles in het leven zo goed mogelijk willen doen. Daarom trachten zij hun geweten zo goed te ordenen als een bruidje haar linnenkast. Zij wensen alle morele, zedelijke en andere waarden duidelijk en alomvattend geformuleerd te zien, alsof het een soort burgerlijk wetboek betreft. Elke mens is anders. Zodra u orde belangrijker acht dan de mens, zult u de mens niet meer werkelijk ontmoeten. Hierdoor wijken steeds meer feiten van uw wetten en regels af, wat u complexen bezorgt. In Rome zien wij een voorbeeld: steeds meer goedwillende geestelijken roepen daar uit dat de orde boven alles belangrijk is. Gelijktijdig krijgen zij steeds meer complexen omdat zij innerlijk minder zeker zijn dat zij gelijk hadden met hun regels en ordeningen die zij anderen zelfs nu trachten op te leggen. Een dergelijke reeks van innerlijke strijdigheden en noodzaken tot zelfrechtvaardiging moet u natuurlijk zoveel als maar mogelijk is vermijden.
U meent, dat het moeilijk is om niet te haten? Haten is begrijpelijk. Het betekent een algehele ontkenning van een ander, of iets anders. Om iemand te kunnen ontkennen, moet je hem eerst kennen. Ik kan mij voorstellen, dat iemand , die in een K.Z. heeft gelegen en daar kennis maakte met een Kotalla, een Aus der Fünten, een Fischer enzovoort deze mensen haat en wenst dat deze mensen zullen lijden. Dat is een persoonlijke zaak die misschien niet zonder meer geheel goed te achten is. De haat is hier zover dit mogelijk is, gerechtvaardigd. Maar degene die dergelijke gevoelens pretendeert te hebben zonder de mensen in kwestie zelf te kennen, haat niet werkelijk. Hij zweept zich op tot een gevoel van rechtvaardigheid, wat heel iets anders is. Hij tracht aan deze mensen te wreken wat hij niet kan wreken aan de werkelijke oorzaak van zijn ongeluk enzovoort. Met andere woorden: degene, die verkondigt dat de gevangenen van Breda maar moeten blijven zitten terwijl hijzelf nog een klein kind was in de dagen van de tweede wereldoorlog, of zelfs nog niet geboren was, doet alleen maar anderen na en braakt een ledig verzet uit dat in feite niet tegen de mensen in Breda of tegen het fascisme is gericht, maar tracht zichzelf grootheid te verschaffen door alles aan te vallen dat af durfde wijken van hetgeen hij nu goed acht. Wat hieruit voortkomt is vaak kolder en betekent altijd een belasting voor de mens dat zijn gedrag zal beïnvloeden. Daarom dient u overdrachtelijke haatgevoelens voor uzelf zoveel mogelijk te voorkomen.
De meeste mensen menen, dat het moeilijk is om als mens in dit leven en deze maatschappij gelukkig te zijn. Wanneer ik u een eenvoudige levenswijsheid voor mag leggen: Houdt u zich niet verder bezig met wat gisteren is gebeurd dan noodzakelijk is, om zelf en met eigen krachten de fouten van gisteren, vandaag zo goed mogelijk te herstellen. Houdt u zich verder ook nooit bezig met morgen, dan u vandaag aan mogelijkheden meent te vinden om morgen voor te bereiden. Houdt u zich ook nooit met overmorgen bezig. Wanneer u steeds weer vandaag leeft en u bezig houdt met hetgeen vandaag gedaan moet worden, zult u minder lijden onder angsten voor de dag van morgen en veel minder ressentimenten kennen, omdat het gisteren toch anders was dan vandaag. Moeilijk is dit zeker niet. U moogt dan ook niet trachten uw eigen gezag of bereiking te baseren op hetgeen u gisteren of eergisteren eens bent geweest. U moet aanvaardbaar maken dat u vandaag uw waarde en betekenis alleen kunt ontlenen aan hetgeen u vandaag bent en doet. Beroep u ook niet op hetgeen u morgen zult zijn. Vele mensen roepen uit: Morgen zullen wij belangrijk zijn, daarom eisen wij reeds vandaag een zeker respect, zekere zeggenschap. Ook dit is dwaasheid. Je bent vandaag zoveel respect waard en kunt slechts zoveel werkelijke zeggenschap bezitten als je verdient door je eigen handelingen van heden en je eigen mogelijkheden op dit moment. Maak je niet druk over morgen of gisteren maar tracht te leven met en uit hetgeen je vandaag bent en vandaag kunt.
Velen onder u valt dit alles tegen. Zij hebben het al zo vaak gehoord, het heeft zo weinig met hogere geestelijke zaken te maken, het is zo laag-bij-de-gronds. Toch vraagt u naar onderwerpen als dit. De reden daarvan is mijns inziens dat u dergelijke eenvoudige en praktische waarheden nog niet kunt verwerken. U zit ondanks uw geestelijke pretenties met uzelf in de knoop. De reden daarvan is waarschijnlijk dat de dingen niet gaan zoals u dit wenst, dat u niet gewaardeerd wordt zoals u wenst. Hiervan is in de meeste gevallen de oorzaak daarvan dat u zich te veel bezig houdt met gisteren en morgen, want als u zich bezig houdt met hetgeen u vandaag kunt zijn en doen hebt u het druk genoeg en zult u in uw pogen zo goed mogelijk te handelen een vrede vinden. Dan bent u gelukkig, zelfs met omstandigheden die in de ogen van anderen misschien minder aangenaam zijn. Wanneer u meent dat het vandaag slechter gaat, dat het gisteren anders en zoveel beter was, houdt u zich kennelijk bezig met een grotendeels imaginair gisteren. Men pretendeert anders te hebben geleefd dan men deed enzovoort.
Een onderzoek onzerzijds toonde enige tijd geleden aan, dat degenen die in de Amerikaanse vrouwenbonden het meest aandrongen op censuur, grotere zedelijkheid in vertoningen, films enzovoort en soms de gehele bevolking als het ware onder een soort zedelijke curatele wilden stellen zelf in het verleden heel wat vreemde dingen hadden gedaan en vele scheve schaatsen zeer kunstig gereden hadden. Dat lijkt mij veelzeggend. De mens die wil dat de wereld anders zal zijn dan hijzelf geweest is, zou er beter aan doen zichzelf te veranderen en de wereld met rust te laten. Bovendien kunt u die wereld toch niet werkelijk veranderen, maar ten hoogste meer huichelarij afdwingen.
Kennelijk begrijpt men niet, dat zeer veel zakelijke moeilijkheden vooral ontstaan doordat men als het ware in zijn zakendoen dogmatisch is. Men heeft wel degelijk mogelijkheden om uit te wijken wanneer er minder bij de huidige praktijk passende praktijken ontstaan, maar is eenvoudig niet bereid om dit te doen. Voorbeelden: Er zijn discounthouses waar u bepaalde artikelen zeer goedkoop kunt verkrijgen. De kwaliteit is misschien iets minder maar het is goedkoop. Nu is er iemand die redelijke kwaliteiten altijd tegen hogere prijzen heeft verkocht.
Hij begint onmiddellijk te klagen. Hij stelt dat hij hiertegen niet meer kan concurreren. Hij meent dat hem onrecht wordt aangedaan en wil niet begrijpen dat zijn moeilijkheden voortkomen uit het feit dat hij een geringe omzet met hogere winst prefereert boven een grotere omzet met een lagere winst.
Vaklieden klagen dat de mensen tegenwoordig veel te veel zelf doen. Zij vergeten liever maar, dat een kleine ingreep van een vakman in deze dagen vaak kostbaarder is dan twee dagen verblijf in een ziekenhuis, terwijl de kwaliteit van de geleverde arbeid in vele gevallen te laag is.
Zoals zij maar liever vergeten dat het wachten op de komst van de vakman iets heeft van een wachten op Godot. Wanneer je wenst dat de mensen van je diensten gebruik maken, moet je ook proberen zoveel mogelijk aan hun verwachtingen te beantwoorden. Je zou minder grote taken op je moeten nemen en desnoods zelfs met een wat minder winst per geval genoegen moeten nemen wanneer het maar mogelijk is door doelmatig werken een groter aantal diensten te bewijzen. Wanneer je in zaken een goede service verleent kost dat geld. Wil je toch concurreren, verkoop dan die service desnoods afzonderlijk in de vorm van servicetickets of verzekeringspolissen die bij het product verkrijgbaar zijn, maar niet zonder meer in de prijs inbegrepen.
Het voorgaande maakt duidelijk dat de klachten van de middenstand over de door sommigen gegeven kortingen, lagere prijzen enzovoort niet zonder meer alle geheel gerechtvaardigd zijn.
Zij hebben zich een wijze van handeldrijven aangewend die niet meer strookt met de verlangens van de koper en vergeten, dat het uiteindelijk de koper is die uit zal maken wat de verkoper wel en niet kan doen en verlangen. Ook ziet men in zaken veel moeilijkheden ontstaan door het gebruiken van verkoopargumenten die niet geheel eerlijk en zuiver zijn.
Iemand belooft bij het sluiten van een verzekering bijvoorbeeld uitbetaling van schade binnen 8 dagen. Later blijkt dat dergelijke uitbetalingen veel langer vergen, gepaard gaan met veel formulieren, last, beperkingen, terwijl mogelijk de uitkeringen ook niet stroken met hetgeen men op grond van het verkoopargument, redelijk meende te mogen verwachten. Een agent die dergelijke beloften doet, ziet zijn portefeuille steeds slinken en zal steeds meer moeilijkheden krijgen bij het plaatsen van nieuwe polissen. Eerlijkheid in zaken is vaak van overwegend belang. Wanneer men zijn cliënten beloften doet, is het vaak beter wat pessimistisch te zijn ten aanzien van de mogelijkheden.
Nu is handel zelden geheel eerlijk; de neiging anderen te misleiden is nergens groter dan in de handel. Degene die klaagt over moeilijkheden in de handel maakt veelal een van de volgende fouten: Hij tracht niet het standpunt van de koper – zijn tegenpartij – te begrijpen, hij houdt zijn beloften niet, hij meent dat het loon voor zijn arbeid door hemzelf, niet door de verbruiker kan worden bepaald. In zaken zult u eerlijk of oneerlijk nooit vooruit komen, wanneer u geen begrip hebt voor uw medemensen. Omgekeerd zal een koper begrip moeten hebben voor de verkoper. Indien u koopt in een zaak die prestige wil hebben, een kledingzaak bijvoorbeeld, dan kunt u ervan overtuigd zijn dat u inderdaad goede kwaliteit en snit zult kopen. Daarnaast kunt u er zeker van zijn dat u een aanmerkelijk percentage boven de werkelijke kostprijs extra betaalt. De goede zaak is veel duurder dan andere. Zonder dit kan hij de luxe, de bijna kerkelijk rituele ernst van bediening niet bieden. Daarvoor betaalt u ook. Omgekeerd moet u begrijpen dat zelfs degene die u halve prijzen zegt te rekenen, u nooit een product zal leveren dat werkelijk meer waard is dan de berekende prijs, plus de service, die hij geeft. Indien u krediet krijgt en een vriendelijke, persoonlijke bediening zult u er rekening mee moeten houden dat u meer moet betalen. Het risico van krediet moet nu eenmaal beloond worden, eventuele schade moet door de prijs mede gedekt zijn. Wanneer een verkoper u tracht te dwingen onmiddellijk te kopen of in te tekenen, voelt u zelf wel dat er ergens iets niet geheel deugt. Anders zou hij wel graag wachten op een bestelling, zelfs wanneer die pas over enige weken wordt gedaan. Iemand die u bij een aankoop de tijd niet wil gunnen rustig na te denken is kennelijk niet geheel eerlijk.
Zouden de mensen alleen met het voorgaande rekening zouden houden, dan zou het veel minder moeilijk zijn om ook in de handel juiste en goede verhoudingen te krijgen. Wel zal men daarvoor een juistere mentaliteit aan moeten kweken en niet slechts af moeten blijven gaan op de begeerlijkheid – of zogenaamde noodzaak – van hogere winsten en de begeerlijkheid van bepaalde producten, maar af moeten gaan op degene die kopen zal of verkopen moet. Vraag je af wat de tegenpartij wil, hoe hij is. Zodra je dit begrijpt koop je steeds weer redelijk goed en zul je ook als handelaar zelden misslagen van grotere omvang begaan.
Zoals in alle regels voor een beter en gelukkiger leven, komt veel van hetgeen ik u over handel zeg neer op een beetje psychologie. Houdt rekening met de feiten. Sommige mensen zullen geshockeerd zijn wanneer ik hen zeg, dat je er als mens rekening mee moet houden dat je maar een beestje bent. Dat klinkt onvriendelijk maar ook u wordt geregeerd door allerhande werkingen in uw lichaam die u zelf niet in de hand hebt. U reageert vaak instinctief. Indien je dit eenmaal kunt accepteren dan zul je je ook veel gemakkelijker aanpassen bij de behoeften en noodzaken van het stoffelijk bestaan. Je voelt je niet meer schuldig en kan je aan de andere kant gemakkelijker tot een noodzakelijk minimum beperken, juist omdat je weet wat er in feite aan de hand is. Wanneer je uitgaat van het standpunt dat je als mens zonder meer en altijd meer moet zijn dan een dier, maak je een fout en overschat je zowel je geestelijk, intellectueel, als lichamelijk kunnen. Ga uit van de feiten.
Indien ik mij uw vraagstelling goed herinner, was een van de punten: wij zijn nooit in staat al die mooie theorieën in de praktijk om te zetten. De reden hiervoor is wel dat men een theorie pas werkelijk in de praktijk om kan zetten, wanneer men ze heeft omgezet in een extract uit het geheel dat op de eigen toestand en mogelijkheden slaat. Dus: wat is naastenliefde? Niet: wat zou het moeten zijn of wat wordt mij daarover geleerd, maar: wat is voor mij de praktische mogelijkheid om, wat ik als naastenliefde ken in de praktijk te brengen. Wat is voor mij de praktische mogelijkheid om contact te krijgen met mensen? Stel niet, dat het contact tussen en met alle mensen mogelijk moet zijn, maar kijk, wat je zelf kunt bereiken. Beperk je tot hetgeen voor jezelf passend en juist is. Wanneer u weet dat de verst reikende treinverbinding loopt van Amsterdam tot Istanboel, kiest u dan, wanneer u met de trein reist, ook zonder meer Istanboel tot uw bestemming?
Onthoud: niet de uiteindelijke theoretische mogelijkheden zijn bepalend, maar mijn praktische mogelijkheden die in overeenstemming zijn met hetgeen ik theoretisch heb aanvaard. Een mens die van zichzelf teveel eist, schiet niet slechts tegenover zichzelf tekort, maar ook tegenover anderen. Vaak verwacht hij dan nog dat, vanwege zijn goede bedoelingen, de anderen voor zijn mislukkingen de rekening betalen. Er bestaat geen enkele theorie die praktisch geheel hanteerbaar is, hoe mooi zij overigens ook moge zijn en hoe juist. Dit geldt voor politieke en godsdienstige theorieën evenzeer. De theorie biedt ons slechts de mogelijkheid op onze eigen beperkte wijze tot een praktijk te komen. De praktijk die voor ons uit de theorie stamt, zal vaak sterk verschillen van alles wat de anderen voor zich uit dezelfde reeks stellingen als praktische mogelijkheid menen te moeten putten. Bedenk dat niet alle mensen hetzelfde doel hebben, dat daarnaast velen andere wegen prefereren. Wie theorie en systeem boven alles stelt, of een filosofisch concept als onaantastbaar wenst te beschouwen, vergt vaak dat allen gelijkelijk zullen reageren en gelijke wegen zullen gaan. Dit is in feite onbereikbaar.
Verder zou ik u willen de raad geven ook dit te onthouden: alle mogelijkheden die u hebt, zou u ook moeten gebruiken. Wanneer u dit niet doet, zo moet deze onthouding voortkomen uit uw eigen wezen. Uw persoonlijkheid. Wie bestaande mogelijkheden niet gebruikt, omdat anderen dit onjuist achten, handelt in ieder geval niet verstandig. Iemand meent in stilte dat dit maar een dom betoog is. Zo dom is het ook weer niet. Er zijn heel wat mensen die menen dat zij het alles wel weten. Maar juist deze mensen maken zichzelf voortdurend ongelukkig. Zij weten dat ergernis weinig of niets uithaalt maar ergeren zich voortdurend aan anderen, hebben vaak zelf het gevoel dat zij voortdurend tekort schieten, eenvoudig omdat zij deze stellingen wel menen te kennen maar er in de praktijk niet mee werken. Het is belangrijker één punt in de praktijk te brengen dan alle punten uit je hoofd te kennen. Het is belangrijker één daad te stellen dan vele theorieën te verkondigen. Het is de praktijk van het leven die belangrijk is.
Indien u meent dat u door dit alles nog niet werkelijk in staat bent een antipathie te overwinnen, dan loopt u voorlopig maar zo goed u kunt om het voorwerp van deze emotie heen. Is dat niet mogelijk, beperk dan het contact tot die enkele punten van beroering of samenwerking waarbij de emotie geen rol hoeft te spelen. U kunt dromen van alles wat er in de wereld is en wat u zou willen. Maar dat krijgt u nooit. Wanneer u de wereld beoordeelt aan de hand van uw dromen komt u altijd tekort. Wanneer u de wereld en uzelf beoordeelt aan de hand van hetgeen minimaal noodzakelijk is, krijgt u allen veel meer dan u toekomt.
Nog een laatste tip: wanneer je je bezig wilt houden met niet praktische zaken, doe dit dan maar in je vrije tijd. Theorieën bouwen kan een aardige vrijetijdsbesteding zijn. Bedenk dat anderen veelal niet de lust en de tijd hebben om uw theorieën aan te horen. Beperk uw uiting daarvan tot u praktische mogelijkheden daaruit hebt weten te distilleren. Beschouw nooit een theorie als belangrijker dan de praktijk. Het kan interessant zijn verklaringen te zoeken voor alles in het leven, maar praktische verklaringen vinden die in feiten zijn om te zetten is veel belangrijker dan het vinden van een antwoord op vragen die nu nog geen praktische betekenis voor u kunnen hebben. Uiteindelijk komt alles voor u, mensen, neer op de materie.
Uw geestelijk leven is gebaseerd op de materie. Voorlopig zijn er voor u geen andere wegen.
Maak u dan niet al te druk over alles wat voor u toch nog abstract moet blijven. Wanneer u naar de waarheid zoekt: waarheid is datgene waarin je zodanig zeker gelooft, dat je geheel durft handelen volgens dit concept. Wie iets als waarheid zegt te beschouwen maar niet volgens die waarheid durft leven en handelen, heeft geen waarheid ontdekt maar koestert een theorie. De waarheid in de praktijk is maar al te vaak, dat de mensen menen te falen omdat zij niet werkelijk begrijpen wat zij doen. De mensen menen vaak tekort te komen omdat zij niet willen beseffen wat zijzelf zijn, kunnen, en van node hebben, maar zich baseren op wat anderen in hun ogen – wat niet altijd met de werkelijkheid strookt – bezitten, kunnen, doen.
Meet jezelf niet aan anderen, maar aan jezelf, dat is de beste weg. Je kunt van een eend geen zwaan maken en van een mens geen engel maken. Beschouw daarom een eend als een eend zonder meer, een mens als een mens. Pretendeer vooral niet dat je zelf meer of zelfs een heilige bent. Het meeste ongeluk op uw wereld ontstaat door een zelfbedrog ten aanzien van eigen mogelijkheden en eigenschappen .
Vragen.
Hoe werk je de gevolgen van vroegere complexen weg?
Deze kunt u nooit geheel beseffen en overzien. Herstel fouten die u gemaakt hebt en waarvan u zich bewust bent, zo goed mogelijk – niet om een oorzaak-en-gevolgwerking te veranderen, maar om voor uzelf het harmonische begrip te verwerven, dat u hebt gedaan wat mogelijk is. Deze zelfrechtvaardiging heeft de mens zelf van node, niet de feiten. Want veel van het zogenaamde kwade brengt ook veel goeds voort. Oorlog betekent niet alleen ellende maar ook vooruitgang.
De wereldmeester heeft gezegd, dat je elke mens zo gelukkig mogelijk moet maken.
Ieder mens gelukkig maken betekent: eenieder de mogelijkheid geven zichzelf te zijn en te beleven. Een raad in dit verband: een complimentje, mits redelijk en ook verdiend, kan een mens helpen zich veiliger te voelen en daardoor hem gelukkiger te maken. Een compliment kost niet veel. Je kunt anderen vaak voor een koopje gelukkiger maken. Je kunt een mens alleen helpen wanneer je bereid bent hem te helpen voort te gaan in de richting, waarin hijzelf wil gaan. Help mensen alleen wanneer duidelijk is dat zij werkelijk geholpen willen worden en informeer dan nog even, in welke richting zij hulp van node hebben en wat zij willen bereiken. Help dan ook zonder voorbehoud. Help ofwel niet, of wel met al uw mogelijkheden en krachten. Hierdoor wekt u bij anderen geen illusies die u niet kunt vervullen, waardoor anderen zich ongelukkig zouden voelen. Wanneer je een medemens erkent in zijn eigen waarde en waardigheid, zonder eisen of kritiek, maak je hem reeds gelukkig. Probeer nooit een ander te zien als meer of minder dan uzelf bent, maar tracht in allen de eigenschappen en kwaliteiten te waarderen die hen kentekenen. Men zal zelfs wanneer u dit niet uitspreekt, deze aanvaarding aanvoelen en zich zo gelukkiger en zekerder voelen.
Men zegt: wanneer je iets niet hebt, moet je er voor vechten om het te krijgen. Anderen zeggen: als iets voor je bedoeld is krijg je het ook zonder er voor te vechten. Wanneer je er dan voor vecht wordt het tot as in je handen.
Beiden hebben ongelijk. Wanneer je iets niet hebt moet je er niet voor vechten voor je overwogen hebt, of de inspanning van de strijd en de verdere consequenties je de moeite waard zijn voor hetgeen je er uiteindelijk mee zou kunnen bereiken. Wanneer je iets niet hebt en het is voor je bestemd, komt het misschien wel, maar als je er op blijft wachten tot je het voor niets krijgt, zul je het niet waarderen en verspillen voor je het beseft. Streef zelf altijd naar de dingen die begeerlijk of belangrijk voor u zijn, maar maak een onderscheid tussen hetgeen u werkelijk ten koste van alles wilt – met inzet van geheel uw wezen- en hetgeen u alleen wel prettig of aardig zou vinden. Het is vreemd dat de meeste mensen het hardste vechten om onbelangrijke dingen, terwijl zij de strijd om de dingen die voor hen werkelijk belangrijk zouden zijn, niet goed aan schijnen te durven.
Is het juist, dat de een niets meer of minder is dan de ander, maar dat er alleen verschillen bestaan in bewustzijn?
U kunt alleen stellen: de een is niet de ander. Maar omdat de ander de een niet is zal hij niet meer of minder zijn. Zij verschillen maar zijn kosmisch gelijkwaardig, terwijl een onderlinge verhouding altijd wordt gevormd door een afmeten van de andere aan hetgeen hij volgens jouw begrip is – wat nooit de werkelijkheid is – , zodat het niet mogelijk is waarde te bepalen door veroordelingen, of beoordelingen, van anderen.
Tenslotte dit: ik heb een onderwerp gekozen uit de vele die jullie mij voorlegden, maar waar u niet allen even tevreden over bent. Ik meen dat de praktijk van het leven en het geluk dat u in het leven kunt vinden, van groter belang is dan alle andere onderwerpen die misschien meer voor u nieuwe gegevens bevatten, maar aan de andere kant weinig of geen praktische mogelijkheden voor u inhouden.
Het vinden van een juiste levenshouding lijkt mij voor de mens het belangrijkste onderwerp te vormen. Zeker zult u in het leven met vele sympathieën en antipathieën te maken hebben.
Besef dat een zeer groot deel daarvan niet berust op innerlijke erkenningen maar op aangeleerde waarden. Erken dit, maar zoek uw contacten op de wereld voornamelijk daar waar voor u harmonie mogelijk is. Hebt u moeilijkheden, vraag u dan af of deze nu werkelijk alleen bijvoorbeeld uit de zaken stammen, dan wel dat zij mede veroorzaakt worden door eigen ikje, eigen dogmatische optreden en leven enzovoort. Vraag u, wanneer het volgens u verkeerd gaat, eens af, of dit nu wel werkelijk het geval is, of u niet veel eerder zelf te weinig flexibiliteit toont. Dit is meestal het geval.
Je kunt zoveel bereiken wanneer je leeft volgens de waarden en inhouden van vandaag en mogelijkheden van vandaag en bereid bent de tradities van gisteren te verlaten, omdat zij voortkwamen uit iets wat gisteren was. Probeer de mogelijkheden, die u voor morgen verwacht, niet met de middelen van vandaag te verwezenlijken zonder eerst vandaag de kracht daartoe gevonden te hebben en alle taken van vandaag afgedaan te hebben. U zult ontdekken dat u dan gelukkiger zult leven. Elke dag moet u zich aanpassen aan de mogelijkheden en noodzaken van vandaag. Dus in de eerste plaats voor taken die u op de dag zelf meent te kunnen voltooien. Daarin ligt geluk, maar ook een maximale bewustwordingsmogelijkheid.